Zore Çayında HES Israrı Bitmiyor

Diyarbakır Barosu, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın Zore Çayı’nda HES yapımına dair ikinci kez verdiği “ÇED olumlu” kararı için “yürütmenin durdurulması ve iptali” başvurusu yaptı. Başvuruda, HES projesinin tarım arazilerine ve arıcılığa zarar vereceği, Batman Bantlı Balığı gibi endemik canlı türleri yok edeceğine dikkat çekildi.

Batman’ın Sason ilçesi ile Diyarbakır’ın Kulp ilçesi arasında bulunan Zore Çayı üzerinde Maya Enerji Üretim Şirketi tarafından yapılacak Hidroelektrik Santral (HES) projesi için hukuki mücadele sürüyor. 67 bin 450 metrekare alan üzerinde yapılması planlanan HES için 13 Şubat 2014 tarihinde “ÇED olumlu” kararı verilmişti. Köylülerin hukuki mücadelesi sonrasında Diyarbakır 3’üncü İdare Mahkemesi, 9 Mart 2021 tarihinde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın verdiği raporu “hukuka ve mevzuata uyarlılık bulunmadığı” gerekçesiyle iptal etmişti.

Ancak şirket sonrasında yeniden ÇED olumlu raporu için bakanlığa başvuruda bulundu. Başvuruyu değerlendiren bakanlık, ikinci kez “ÇED olumlu” kararı verdi. Diyarbakır Barosu Kent ve Çevre Komisyonu ise “yürütmenin durdurulması ve iptali” için başvuruda bulundu. Diyarbakır İdare Mahkemesi’ne yapılan başvuruda kararın hukuka aykırı olduğuna ve çevredeki doğal yaşama zarar vereceğine dikkat çekildi.

Başvuruda, “ÇED raporunda görüleceği üzere; can suyunu hesaplamada ıslak çevre metodu kullanılmıştır. Islak Çevre Metodu’nun kolay olması ve hızlı bir hesaplama yapmaya olanak sağlaması gibi avantajları olmakla beraber metot ile sadece minimum çevresel su ihtiyacı hesaplanabilmektedir. Ancak bu metot hidrobiyologlar tarafından ekolojik tamlığın sürekliliği isteniyorsa önerilmez. Kısa süreli su transferleri için kullanılabilir bir metottur. Zira bu metot, örneğin 49 yıl boyunca bir dilim ekmek ve bir bardak su ile beslenmeyi tarif eder ama ekosistemin neye dönüşeceğini, nasıl etkileneceğini ve bu etkinin şiddetinin ve büyüklüğünün ne olacağına cevap vermemektedir” ifadelerine yer verildi.

“Tarımsal Faaliyetler, Arıcılık ve Endemik Canlılar Tehlike Altında”

Çayın geçtiği yerdeki tarımsal faaliyetlere dikkat çekilen başvuruda tarım arazilerinin yok edileceği belirtildi. “Kulp ilçesinin 4’te 3’ü tarıma elverişli, Sason’un ise %7’si tarım toprağı. Bölgenin temel geçim kaynağı olan cevizi, üzümü ve meşhur olan çileği yok olma tehlikesine girecektir. Zore Çayı civarındaki mutlak, sulu ve dikili tarım arazilerinin proje sebebiyle yok olacağı dikkate alındığında, Sason ve Kulp ilçelerinin tarım ekonomisinin ağır bir şekilde zarar göreceği açıktır.”

Tarım arazileri ile beraber bölgedeki biyolojik zenginliğin de tehdit altında olacağına vurgu yapılan başvuruda şu sözler yer aldı; “Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliğince (IUCN) kırmızı listeye alınarak neslinin tükendiğine inanılan, dünyanın en çok aranan 10 balık türü arasında yer alan ‘Batman bantlı çöpçü balığı’ (Paraschistura chrysicristinae) Batman’ın Sason Çayı ve Diyarbakır’ın Sarım Çayı’nda tespit edilmiştir. Dünyadaki biyoçeşitlilik açısından bu kadar önemli bir tespit, neslinin yok olduğu düşünülen ve son görüldüğü tarihten 47 yıl sonra Batman’da ortaya çıkan bu nadir tür, tamamıyla tehlike altında olan Batman Bantlı Çöpçü balığı hakkında dava konusu proje dosyasında bir tek kelime dahi yoktur.”

Projenin iptalinin istendiği başvuruda kararın hukuka aykırı olduğu vurgulandı. “Bölgede mevcut ya da planlanan bu tür projelerin kümülatif etki değerlendirmesi yapılmamıştır. Bu haliyle ÇED Dosyası ve buna dayalı olarak verilen ÇED Olumlu Kararı, hukuka aykırıdır. Sonuç olarak; proje alanının gerek ekonomik gerek tarım ve hayvancılık açısından gerek kültürel olarak değerlendirmesi yapıldığında bölge için önemli bir yer teşkil eden ve hatta bölgede üzerinde HES bulunmayan neredeyse tek akarsu olan Zore Çayının üzerinde ve çevresinde böyle bir projenin yapılmasında gerçek bir kamu yararı bulunmamaktadır.”