SEFiA’nın yeni çalışması, önerilen yeni vergi paketi ile elde edilmesi beklenen gelirlere karşılık, fosil yakıt sektörüne sağlanan teşviklerin karşılaştırmalı bir analizini yapıyor. Çalışmaya göre, fosil yakıt teşviklerinden vazgeçerek kamu maliyesi iyileştirilebilir.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın hazırladığı ve kamuoyuna sızan son vergi paketiyle gündeme taşınan olası yeni düzenlemeler, iklim krizini ve bunun kamu maliyesindeki yansımalarını tartışmak açısından önemli bir fırsat sunuyor.
Fosil yakıtlara harcanan paranın cari açığın bir buçuk katı olduğunu belirten Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in teşviklerinin kaldırılması yönündeki açıklaması, bu konunun kendisinin de gündeminde olduğunu gösteriyor.
Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFiA)’nın yeni analizi, sadece 2023 yılında, fosil yakıtlara verilen istisnalar aracılığıyla alınmayan vergiler toplamın 43.8 milyar TL olduğunu ortaya koyuyor.
2023 yılında fosil yakıtlara sağlanan vergi muafiyeti, istisnası ve indirimleri yoluyla sağlanan sadece bir yıllık teşvik tutarı, yeni vergi paketinin devreye girmesiyle 2024 yılının 4 ayında elde edilecek toplam geliri aşıyor. Oysa, fosil yakıt teşviklerinden vazgeçerek hem vergi paketinde öne çıkan kalemleri karşılamak, hem de sosyal ve ekonomik fayda gözetmek mümkün:
- Fosil yakıt teşviklerinden vazgeçerek, önerilen vergi paketindeki yurt dışı çıkış harcının 20 kat artışından beklenen gelirden %75 daha fazla gelir elde edilebilir. Anayasal bir hak olan seyahat özgürlüğü kısıtlanmadan, kamu bütçesini desteklemek mümkün.
- 2023 yılında fosil yakıtlara sağlanan vergi teşvikler ile, kira geliri istisnalarının kaldırılması yoluyla elde edilmesi beklenen 40 milyar TL’lik geliri karşılamak mümkün. Bu kira geliri istisnasının kaldırılması, kiraların artmasına neden olacak. Barınma sorunundaki mevcut problemleri derinleştirmek yerine, fosil yakıt teşviklerinden vazgeçilebilir.
- Yem ve gübre teslimlerindeki KDV istisnasının kaldırılması ile elde edilecek gelir, sadece 2023 yılında fosil yakıtlara sağlanan vergi teşviklerinin %78’i kadar. Bu istisnanın kaldırılması, tarımsal üretimde girdi maliyetlerinin yükselmesine ve fiyat artışlarına neden olacak. Fosil yakıtları teşvik etmek yerine tarım ve hayvancılığı destekleyerek hem üretim korunabilir hem de gıda enflasyonu azaltılabilir.
- Sadece 2023 yılında fosil yakıtlara sağlanan 43,8 milyar TL’lik vergi teşviki tutarıyla, borsa kazançlarının vergilendirilmesi ile elde edilmesi beklenen gelirin %60’ı karşılanabilir. Fosil yakıt teşviklerinden vazgeçerek vergi yükü azaltabilir ve ekonomi güçlendirilebilir.
Fosil yakıt teşviklerinden en çok en zengin kısmın yararlanmasının yol açtığı adaletsizliğine dikkat çeken SEFiA Direktörü Bengisu Özenç şöyle dedi: “Fosil yakıt teşviklerinin etkilerini inceleyen bilimsel çalışmaların, bu teşviklerin iklim hedefleri ile uyuşmayan, sosyal ve ekonomik olarak da istenmeyen sonuçlara neden olduğu konusunda ortaklaştığını görüyoruz. Yazımızda da bahsettiğimiz gibi fosil yakıt sübvansiyonları, yoksullara kıyasla daha fazla enerji kullanan, daha varlıklı hanehalklarına büyük oranda fayda sağlamakta, bu anlamda da bir adaletsizlik yaratmaktadır. Tahmin edilenin aksine, fosil yakıt teşvikleri, yoksullara yardım etmenin verimsiz bir yoludur.”
“Türkiye’nin kamuda tasarruf tedbirleriyle başlayan ve yeni vergi paketi tartışmaları ile devam eden kamu maliyesini iyileştirme çabaları ne yazık ki Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in yakın zamanda dikkat çektiği fosil yakıt teşviklerini göz önünde bulundurmuyor” diyen Özenç şöyle devam etti: “Yaptığımız hesaplamalar fosil yakıt teşviklerinden vazgeçilmesi yoluyla iklimi iyileştirirken hatırı sayılır bir kaynağın kamuya sağlanabileceğini gösteriyor. Türkiye’nin fosil yakıt teşvikleri konusundaki ısrarı, sınırlı mali kaynakları sağlık, eğitim veya temiz enerjiden uzaklaştırmakta ve fosil yakıt kullanımını teşvik ederek hem cari açığı kötüleştirmekte hem de iklim değişikliğiyle mücadele çabalarına zarar vermektedir.”
Vergi paketinden beklenen toplam gelirler üzerinden değerlendirildiğinde, 2024 yılı 4 ayında paketten beklenen toplam 38,5 milyar TL’lik gelir, 2023 yılında sağlanan fosil yakıt teşviklerinin ancak %87’sine denk geliyor. Fosil yakıt teşviklerinden vazgeçilmesi kamu maliyesi açısından önemli bir kaynağa işaret ediyor.
