Yeni Çalışma: Tüm Dünyada Yeni Kömür Projelerinin Tek Alıcısı Çin

2020’de ABD ve AB’de rekor sayıda kömür santralı kapandı, Çin’de yeni devreye alınan kömürlü termik santral sayısındaki artış ise bu düşüşü gölgeliyor. Türkiye’de ise planlanan kömürlü termik santralların yarısından fazlası iptal edildi.

Global Energy Monitor (GEM) tarafından yayımlanan yeni rapor; Çin’de devreye alınan kömürlü termik santral sayısındaki ani yükselişin, 2020 yılında dünyanın geri kalanında devreden çıkarılan termik santrallarla telafi edildiğini gösteriyor. Buna rağmen kömür kurulu gücünde 2015’ten bu yana ilk kez küresel ölçekte artış yaşanıyor. 2020’de toplam kurulu gücü 87,4 GW olan planlanan kömür santrallarının %85’i Çin’de. Çin, Türkiye ve Balkanlar’daki kömür santrallarının da yegâne yatırımcısı olmayı sürdürüyor.

Dünyadaki kömürlü termik santral planlarının yıllık değerlendirmesinin yedincisi olan “Yükseliş ve Çöküş 2021: Kömürlü Termik Santralların Küresel Takibi” raporu, 2020 yılında 37,8 GW’lık kömürlü termik santralın kapandığını gösteriyor. Termik santralları kapatan ülkelerin başında ABD (11,3 GW) ve AB ülkeleri (10,1 GW) geliyor. Yazarları arasında Sierra Club, Enerji ve Temiz Hava Araştırma Merkezi (CREA), Climate Risk Horizons, GreenID, Ekosfer ve Avrupa İklim Eylem Ağı’ndan (CAN Europe) uzmanların yer aldığı rapor aynı zamanda Trump’ın “kömüre hücum” vaadinin gerçekleşmediğini gösteriyor. Devre dışı bırakılan kömür kurulu gücü Obama’nın ikinci döneminde 48,9 GW iken, Trump’ın görev yaptığı dönemde 52,4 GW’a yükseliyor.

Çin, 2020 yılında dünyadaki yeni kömürlü termik santralların (50,3 GW) %76’sını oluşturan 38,4 GW kapasiteyi devreye aldı. Çin’deki yükseliş dışında dünyada 11,9 GW güçte kömür santralı devreye alındı. Ancak devreden çıkarılan santralların dikkate alındığı, Çin’in hesaba katılmadığı durumda, dünyadaki kömür santrallarının kurulu gücü 2020’de 17,2 GW düştü. Çin hariç, dünya genelindeki kömür kurulu gücü art arda üç yıldır azalıyor.

Bangladeş, Filipinler, Vietnam ve Endonezya’da planlanan 62 GW kurulu güçteki yeni termik santral projelerinin iptaline yönelik açıklamalar yapıldı. Bu durum, Çin dışında, Asya’da planlanan kömür santrallarının çöküşüne işaret ediyor. GEM, belirtilen dört ülkede inşaat aşamasına geçmemiş, planlama safhasında bulunan 25,2 GW’lık kömür santralı projesi kaldığına işaret ediyor. Bu durum, yalnızca beş yıl önce bu dört ülkede planlama aşamasında bulunan 125,5 GW’lik santrala kıyasla, proje stoğunun %80 küçüldüğü anlamına geliyor.

Global Energy Monitor’da Kömür Programı Direktörü olarak görev yapan Christine Shearer,”2020 yılında, birçok ülkenin enerji planlarında kömürün miktarını azaltmak üzere ardı ardına açıklamalar yaptığına şahit olduk. Dünyanın birçok yerinde planlama aşamasındaki kömür santrallarının, planlanan son santrallar olmaları oldukça olası görünüyor” diye konuştu.

Türkiye’de Son 1 Senede 26 Kömürlü Termik Santral Projesi İptal Edildi

Türkiye’de de benzer bir eğilim gözlemleniyor. İzin-lisans aşamasındaki kömür kapasitesi, ulusal ölçekte sağlanan teşviklere rağmen, 2015’teki 59,2 GW seviyesinden 2020 yılına gelindiğinde 20,4 GW’a geriledi, yani yaklaşık 40 GW’lık kapasite rafa kalktı. Bu durum proje stoğunda %66 oranında bir düşüş anlamına geliyor. Sadece 2020 yılında 21, 2021’de ise beş kömürlü termik santral projesi ya iptal edildi ya da rafa kalktı. Öte yandan, kamuoyu tepkisinin artması ve yatırımcıların iştahının azalmasıyla, Türkiye’deki yetkililer kömür projelerinin finansmanı için yüzünü Çin’e döndü. Türkiye’de yeni kömür projelerinin hayata geçmesi için yegâne olanak Çinli yatırımcılar olarak görülüyor. 1,3 GW kurulu gücündeki EMBA Hunutlu termik santralının inşaatı, Çin’den alınan 1,38 milyar dolarlık finansman sayesinde devam ediyor. Türkiye Varlık Fonu, Kahramanmaraş’ta planlanan ve 1,8 GW kurulu güçteki Afşin C kömür santralı projesine yönelik 2021’de gerçekleştireceği ihale için Çinli şirketlerin dikkatini çekmeye çalışıyor.

Avrupa İklim Eylem Ağı (CAN Europe) Türkiye İklim ve Enerji Politikaları Koordinatörü Özlem Katısöz, “Türkiye’deki eğilim de enerji politikasının, yeni kömür santralı yapma hedefini terk etmek ve rüzgar ve güneş gibi yenilenebilir kaynakları daha etkin şekilde teşvik etmek üzere revize edilmesinin zamanının geldiğini gösteriyor. Hatta ötesine geçip, AB’deki gibi işletmedeki kömür santrallarının kapatılmasına yönelik adil ve hızlı bir enerji dönüşümü ile kömürden çıkış planlarına başlamamız gerekiyor” dedi.

Küresel ölçekte, yeni devreye alınan termik santrallar 2020 yılında 50,3 GW’a geriledi. Bu rakam, 2019’da devreye giren santrallara kıyasla %34 düşüş gösterdi. Bu düşüşün nedenleri arasında planlama aşamasındaki projelerin finansman zorlukları ve birçok projenin COVID-19 salgını nedeniyle ertelenmesi bulunuyor.

Hindistan’da, 2 GW’lık termik santralın devreye alınması ​​ve 1,3 GW’lık termik santralın devre dışı bırakılması sonucu, kömür kurulu gücündeki net artış 2020’de yalnızca 0,7 GW olarak gerçekleşti.

İnşaatı başlayan santralların kurulu gücünde %5 oranında gerileme yaşandı. 2019’da 28,3 GW olan inşa halindeki kurulu güç, 2020’ye gelindiğinde 27,0 GW’a geriledi. Çin dışında inşaatı başlayan termik santral kurulu gücü 2020 yılına gelindiğinde, 2019’daki 21,1 GW’lık seviyesinden 5,5 GW’a geriledi. Bu durum inşaatı başlayan termik santral kurulu gücünde %74 oranında düşüş anlamına geliyor.