Yeni Araştırma: Türkiye Ekonomisini 30 Yılda Karbonsuzlaştırabilir

İstanbul Politikalar Merkezi’nin “Türkiye’nin Karbonsuzlaşma Yol Haritası: 2050’de Net Sıfır” raporuna göre, ekonomide yapılacak düzenlemelerle Türkiye, karbonsuzlaşma hedefine 30 yılda ulaşabilir. En hızlı karbon azaltımı yapılabilecek sektörün elektrik olduğu vurgulanırken, elektrik üretimi kaynaklı emisyonların 10 yılda yarıya indirilmesi öngörülüyor.

Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi’nin (İPM) hazırladığı “Türkiye’nin Karbonsuzlaşma Yol Haritası: 2050’de Net Sıfır” raporu online bir etkinlikle açıklandı. Raporda, 6 Ekim’de TBMM’de kabul edilen Paris Anlaşması uyarınca, 2050 yılına kadar iklim değişikliğiyle mücadelede net sıfır emisyon hedefine ulaşmak için atılması gereken adımlara yer veriliyor. Çalışma, Türkiye’nin karbon emisyonlarının 2050’ye dek nasıl bir seyir izleyeceğini ve net sıfır hedefine uygun olarak 2050’ye kadar emisyonları sıfırlamak için izlenmesi gereken olası yolu, bilimsel verilerle ortaya koyan ilk araştırma. Rapor, Türkiye’nin Ulusal Katkı Beyanı’nın (NDC) hangi doğrultuda revize edilmesi gerektiğine de ışık tutuyor.

Etkinliğe, raporun araştırma ve yazı ekibinden İPM İklim Değişikliği Çalışmaları Koordinatörü Dr. Ümit Şahin, EPRA Genel Müdürü Doç. Dr. Osman Bülent Tör, ODTÜ öğretim görevlisi Dr. Bora Kat, EPRA Projeler Yardımcı Direktörü Dr. Saeed Teimourzadeh, GTE Carbon Yönetici Ortağı Kemal Demirkol, Venesco Yönetim Kurulu Başkanı Arif Künar, ODTÜ Ekonomi Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Ebru Voyvoda ve Kadir Has Üniversitesi Ekonomi bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Erinç Yeldan katıldı.

Türkiye’nin 2015’te, niyet beyanı olarak sunduğu Ulusal Katkı Beyanı’nın (NDC), 2053’te Net Sıfır hedefiyle uyumlu olmadığını, Paris Anlaşması hedefleriyle uyumlu orta ve uzun vadeli bir yol haritası belirlenmesi ve yeni bir Ulusal Katkı Beyanı’nın hazırlanması gerektiğini belirten Dr. Şahin, raporla Türkiye’nin iklim politikası ve karbon sıfır dönüşümünün bilimsel temelde tartışılmasını amaçladıklarını söyledi.

Mevcut Politikaların Devamı Karbondioksit Emisyonlarının %66 Artmasına Neden Olacak

Araştırma, Türkiye’nin 2018’deki ekonomik göstergeleri üzerine elektrik üretimi, ulaşım, binalar, sanayi ve diğer üretici sektörlerdeki enerji kullanımı ile sanayi proseslerinden kaynaklanan karbondioksit emisyonlarını ele alıyor. 2018-2050 dönemi için emisyon patikaları, Baz Senaryo ve Net Sıfır olmak üzere iki senaryo altında karşılaştırılıyor.

Baz Senaryo’da, emisyon azaltım hedefleri ve politikalarının olmadığı bir durumda CO₂ emisyonlarının 2050 yılına kadar olası seyri ortaya konuyor. Net Sıfır Senaryosu’nda ise elektrik üretimi, ulaşım, binalar, sanayi ve diğer üretici sektörlerde 2050’de Net Sıfır emisyon hedefi doğrultusunda gerekli politikaların uygulanması halinde, Türkiye’nin mevcut ekonomik yapısı, nüfus artışı, ekonomik büyüme gibi makroekonomik varsayımları korunarak 2050’ye kadar CO₂ emisyonlarının seyrine yer veriliyor.

Baz Senaryo’da, Türkiye’nin toplam CO₂ emisyonlarının 2018 seviyesine göre 2050’de %66 artarak yaklaşık 700 milyon tona çıkacağı öngörülüyor. Toplam seragazı emisyonlarının 2050’de yaklaşık 890 milyon tona çıkması bekleniyor. Bu senaryoda, kümülatif CO₂ emisyonları 2018-2050 arası 18 GtCO₂(milyar ton karbondioksit). Elektrik sektörü ve endüstriyel proseslerin payı yıllar içinde artarken ulaşım, binalar ve sanayide elektrik tüketiminin payı azalıyor.

Türkiye 2050’de Sıfır Karbon Hedefine Ulaşabilir

Net Sıfır Senaryosu’na göre, net sıfır hedefi doğrultusunda, tüm sektörlerde enerji tüketimi kaynaklı CO₂ emisyonlarının 2018 seviyesine göre 2030’da %37, 2050’de ise %80 azalarak 74 milyon ton CO₂’ye inmesi mümkün. Sanayiden kaynaklanan proses emisyonları da hesaba katıldığında, ekonomi genelindeki CO₂ emisyonları 2018’e göre 2030’da %32, 2050’de ise %70’e yakın azalarak 132 Milyon ton CO₂’ye gerileyebilir.

Sonuçlar, Türkiye’nin bir dönüm noktasında olduğunu gösteriyor. Türkiye’nin seragazı emisyonları 1990’dan itibaren yaklaşık %130 oranında artarak, 2018’de tepe noktasına ulaştı. Mevcut politikaların devamı halinde emisyonlar, 2050’de Baz Senaryo’da öngörüldüğü gibi 700 milyon tona çıkabilir. Net sıfır hedefine ulaşmak için ise emisyonların 2050 yılında 2018’e göre %70 azaltımla 132 milyon tona düşeceği, 1990 seviyesinin %13 altına ineceği bir yol mevcut.

Karbonsuzlaşmanın Anahtarı Elektrik Üretiminde: Daha Fazla Güneş ve Rüzgar

Türkiye’nin net sıfır hedefine ulaşabilmesi için 2035’te elektrik sektörünün büyük ölçüde kömürden çıkarak yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmesi gerektiğini vurgulayan Dr. Şahin, elektrikten kaynaklı emisyonların düşüşüyle ilgili şunları söyledi: “Net Sıfır Senaryosu’na göre, hidroelektrik dışındaki yenilenebilir kaynakların kurulu güçteki payı 2018’de %17 ile sınırlıyken, bu pay 2030’da %50’ye, 2050’de ise %77’ye çıkarılabilir. Fosil yakıtların kurulu güçteki payı 2018’de %50’nin üzerindeyken 2030’da %27’ye, 2050’de ise %10 düzeyine düşebilir. Bunun sonucunda, elektrik sektöründen kaynaklanan CO₂ emisyonları, 2023’ten sonra azalmaya başlarken 2018’de 149 milyon ton CO₂ olan emisyonlar 2030’da %51, 2050’de ise %90 azalarak 15 milyon ton CO₂’ye kadar inebilir.”

Ulaşım Sektöründe Çözüm Elektrikli Araçlar ve Raylı Sistemlerde

Net Sıfır Senaryosu, ulaşım sektörü kaynaklı emisyonların tüm sektörlerin toplamına yakın oranda azalabileceğini vurguluyor. Buna göre, ulaşım sektöründen kaynaklanan CO₂ emisyonları 2030’da 2018 seviyesine oranla %21 azalarak yaklaşık 65 MtCO₂’ye ve 2050’de %65 azalarak 29 MtCO₂’ye inebilecek.

Ulaşım sektöründeki emisyonların dörtte üçü karayolu yük taşımacılığından kaynaklanıyor. İçten yanmalı motorlardan elektrikli araçlara geçiş ile karayolu yük ve toplu yolcu taşımacılığında raylı sistemlere geçiş, ulaşım sektörü emisyonlarının azaltılması için en önemli iki unsur olarak ortaya çıkıyor. Bireysel araç kullanımı yerine elektrikli toplu ulaşım, bisiklet vb. gibi karbonsuz yöntemlere geçiş ve uçak seyahatlerini azaltmak gibi bireysel davranış değişiklikleri de emisyon azaltım hızına etki edecek.

Binalarda Karbon Emisyonunu 2050’den Önce Sıfırlamak Mümkün

Sektörler arasında en hızlı azalma binalardan kaynaklanan emisyonlarda. Net sıfır hedefi doğrultusunda, binalardan kaynaklanan CO₂ emisyonları 2018 seviyesine oranla 2030’da %46 azalarak 28 milyon ton CO₂’ye iniyor ve 2050’de sıfırlanabiliyor.

Net Sıfır Senaryosu’nda, bu azaltımı sağlayan en önemli müdahale, 2030’dan itibaren konutlarda ve ticari/kurumsal binalarda ısınma amaçlı kömür ve sıvı yakıt kullanımının sonlandırılması ve kısmen doğal gaza, büyük ölçüde elektrikle çalışan ısı pompaları ile ısınmaya geçilmesi. Binalarda doğalgaz ve LPG tüketiminin de 2030’a kadar konutlarda %13, ticari/kurumsal binalarda %21 azaltıldıktan sonra 2040’larda sonlandırılması öngörülüyor.

2035’ten sonra sisteme doğalgaz yerine küçük ölçekte yeşil hidrojen katılmaya başlandığı ve özellikle 2045’ten sonra artarak binalarda ısınma vb. için 2050’de 10 TWh’ye eşdeğer yeşil hidrojen kullanıldığı da varsayılıyor.

Sanayi Kaynaklı Emisyonda Enerji Verimliliği, Elektrifikasyon, AR-GE Kritik Önemde

Sanayide enerji tüketiminden kaynaklı emisyonların kısa vadede diğer sektörlerin hızında azalması mümkün, uzun vadede ise bu hızın düşmesi bekleniyor. Net Sıfır Senaryosu’nda, üretici sektörlerin enerji tüketiminden kaynaklanan emisyonlar, 2018 seviyesine göre 2030’da %26, 2050’de %67 azalıyor. 2050’de kalan 30 milyon ton CO₂ emisyonun %57’si yüksek, %23,5’u ise düşük enerji yoğunluklu sanayi sektörlerinden kaynaklanacak, dolayısıyla sanayiden kaynaklanan enerji emisyonlarının payı tüm üretici sektörleri içinde %80’i geçiyor.

Üretim süreçlerinden kaynaklanan emisyonların azaltım potansiyelinin artırılması için ise enerji verimliliği, elektrifikasyon, yeni teknolojiler, yeşil hidrojen ve CCSU konusunda araştırma ve geliştirme çalışmalarının hızlandırılması gerekiyor.

Ayrıca uluslararası dinamiklere paralel olarak uygulanabilecek bir karbon fiyatlama stratejisiyle ekonomide emisyon yoğunluğu azaltılarak, üretim yapısının yüksek katma değerli ve düşük emisyon yoğunluklu bir yönde dönüşmesinin sağlanması gerekiyor.

Sıfır Karbonun Yol Haritası

Türkiye ekonomisinin 30 yılda karbonsuzlaşabileceğini ve 2050’lerin başında net sıfır hedefine ulaşabileceğini söyleyen İPM İklim Değişikliği Çalışmaları Koordinatörü Dr. Şahin, raporda yer verilen karbon emisyon değerlerine ulaşabilmek için orta ve uzun vadede bütün sektörleri kapsayan, net ve ölçülebilir hedefler konulmasını gerektiğinin altını çizdi. Şahin yol haritasını şöyle açıkladı:

1. 2018 emisyonların tepe noktasına çıktığı yıl olarak kabul edilebilir ve 2021’den itibaren emisyonların azaltılacağı öngörülebilir.
2. Tüm sektörlerde enerjiden kaynaklanan karbondioksit emisyonları, 2030’da 2018 seviyesine göre %37, bütün karbondioksit emisyonları ise 2030’da 2018 seviyesine göre %32 azaltılabilir.
3. Elektrik üretiminin en hızlı azaltım sağlanacak sektör olmasından hareketle, elektrik sektöründen kaynaklanan emisyonlar 2030’da yarıya indirilebilir.
4. Enerji üretiminde kömürün 2035’te tamamen terk edilmesi hedeflenebilir.
5. Elektrik üretiminde doğalgaz, şebeke esnekliğiyle ilgili daha iddialı çözümler üretmek yoluyla 2050’de tamamen terk edilebilir.
6. Modern yenilenebilir enerji (rüzgar, güneş, jeotermal ve biyokütle) kurulu gücünün elektrik kurulu gücündeki payı 2030’da %50’ye çıkarılabilir.
7. 2030’a kadar her yıl ortalama 3 GW güneş ve 2,5 GW rüzgar enerjisi santralı yapılarak 2030’da her iki yenilenebilir enerjinin kurulu gücü yaklaşık 35 GW’a ulaştırılabilir.
8. Elektrikli araçların toplam binek araçları arasındaki oran 2030’da en az %20’ye, toplu taşımada ve yük taşımada kullanılan araçlar arasındaki oran en az %10’a çıkarılabilir.
9. Binalarda kömür kullanımının en kısa zamanda sonlandırılması, doğalgazdan elektriğe geçilmesi ve ısı pompalarının kullanımının hızlandırılması yoluyla 2030’da 2018 seviyesine göre %50 emisyon azaltımı hedeflenebilir.
10. Sanayide emisyonları azaltacak yeni teknolojilerin geliştirilmesi, daha fazla yenilenebilir kaynak kullanımı ve elektrifikasyon, döngüsel ekonomi yaklaşımlarının, hammadde tüketiminde verimliliğin, geri dönüşüm ve sıfır atık yöntemlerinin kullanılması konusunda araştırma ve geliştirme çalışmaları hızlandırılabilir.