Temiz Kömür Masalları: 30 Büyük İl ve Neden ZONGULDAK?

YAZI: Barış DOĞRU

COVID-19 tüm dünyayı ve Türkiye’yi alt üst ederken, 4 Nisan’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Bilim Kurulu’nun aynı gün yapılan zirvesi sonrasında pandemiye ilişkin yeni bir tedbir paketi açıkladı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, 30 büyükşehir ve “Akciğer hastalığının yüksek olduğu Zonguldak”a giriş ve çıkışların kapatıldığını duyuruyordu. 30 büyükşehrin, nüfus yoğunluğu açısından salgının merkezleri olması çok anormal sayılmaz. O kadar nüfusa sahip olmamasına rağmen Zonguldak’ın bu listede olması da açıklamanın ortasında apaçık duruyor. Apaçık olmayan ancak ortalama bir Türkiye Cumhuriyeti vatandaşının Zonguldak’ta neden akciğer hastalıklarının yüksek olduğunu tahmin edebilmesini sağlayan bilgi ise, tek kelimeden oluşuyor: KÖMÜR

İklim Haber'i Telegram'da Takip Edin!İklim Haber'i Linkedin'de Takip Edin!

İklim değişikliği konusunda bir numaralı hükümlü olan (zanlı değil, hükümlü) kömürle birlikte anılan Zonguldak, evet akciğer hasatlıklarının da merkezi. Hem de sadece şimdi değil çok ama çok uzun zamandır. İsteyenler korona günleri sıkıntısı içinde Yılmaz Erdoğan’ın iki genç şair ve bir kentin hikayesi gibi de seyredilebilecek “Kelebeğin Rüyası” filmine şöyle bir göz atabilirler (filmde kömür madeninde çalışmak zorunda olan yoksullar ve aralarında cirit atan verem at koşturuyor).

Daha yeniye gelirsek, bu kaderin pek de değişmediğini gösteren uzman açıklamalarına ulaşabiliriz. Ama yeni bilgiler, kömür madenciliğinin üzerine gelen bölgedeki termik santrallar üzerine yoğunlaşıyor. Zonguldak Merkez ve Çatalağzı ilçesinde taş kömürü kullanan 3.090 MW kurulu güce sahip dört adet santral işletmede ve Çevre Mühendisleri Odası’nın 2018 yılında yaptığı saha çalışmasında, bölgedeki hava kirliliği yükünün Türkiye, AB mevzuatı ve DSÖ öneri değerlerinin üzerinde olduğu, mevcut termik santralların tam kapasite ile çalışmaması durumunda bile mevzuatlarla belirlenen tüm sınır değerlerin aşıldığı belirlenmiş durumda.

Temiz Hava Hakkı Platformu’nun bu bilgileri aldığımız “Hava Kirliliği ve Sağlık Etkileri: Kara Rapor” çalışmasında, 2018 yılında hava kalitesi en kötü olan il ise, Afşin-Elbistan ilçesinde işletmedeki iki kömürlü termik santralı ve yeni santral planları ile gündeme gelen Kahramanmaraş. Filtre takılması konusunda durmadan geri adımlar atılan santrallar bunlar. Son olarak, işletmeleri geçici olarak durdurulan ama halen beklemede olan santrallardan bahsediyoruz. Filtre sonrası ne kadar temiz üretim yapacağı son derece meçhul. Kömür karası, öyle ha deyince kalkmıyor.

Buraya kadar ele aldığımız konular, Zonguldak’ın şimdilik biricik durumunu ele almak içindi. Ancak ne Zonguldak biricik, ne sorunlar termik santrallara filtre takılarak aşılabilir (o kömürün çıkarılması, taşınması, külleri, atıkları, kirlenen su vb.) ne de iş kısa vadeli sağlık sorunlarıyla ilgili. Temiz Kömür bir oksimoron. Pandemi sonrası aynen devam etmek isteyenler elbette olacak ancak bu salgının hızlandırılmış bir iklim krizi senaryosu olduğunu unutmamak lazım. Pandemi sonrası nasıl bir dünyaya uyanacağımızı şimdiden yanıtlamak zor. Ama aynı akıl ve yaklaşımla gidersek, iklim krizinde de benzer durumlarla karşılaşacağımızdan şüphe etmeye gerek yok. Bu anlamda iklim değişikliği hakkında konuşmanın zamanı değil diyenlere, tam zamanı demenin tam zamanı…