Paris Hedeflerine Ulaşmak için Kömürlü Santrallar Daha Hızlı Kapanmalı!

2023’te dünyada işletmede olan kömür kurulu gücünde %2’lik artış yaşandı. Türkiye, 2023 yılında ne yeni bir kömürlü termik santralı işletmeye aldı ne de yeni bir inşaata başladı. Ancak hâlâ yeni santral riski bulunuyor.

Global Energy Monitor’ün her yıl yayımlanan ‘‘Yükseliş ve Çöküş’’ raporuna göre, 2023 yılında dünyada işletmede olan kömür kurulu gücünde %2’lik bir artış yaşandı. Bu artışın üçte ikisi Çin’den kaynaklanırken, ABD ve Avrupa’da emekli edilen kapasitenin diğer yıllara kıyasla daha düşük olması da bu artışı etkiledi.

Kömür kurulu gücündeki bu artışın 2023 yılından itibaren ABD ve Avrupa’da kömürden çıkışın hızlanmasıyla kısa sürede tersine dönmesi bekleniyor. Çin’in 2025 yılına kadar 30 GW’lık kömürlü termik santral kapasitesini devre dışı bırakma hedefini tutturmak için derhal harekete geçmesi durumunda ise ilave kapasitelerdeki artışın daha da yavaşlaması bekleniyor.

Global Energy Monitor Kömür Programı Direktörü Flora Champenois, kömürün bu yılki durumunun bir anomali olduğunu söylerken şöyle devam etti: “Zira tüm işaretler bu hızlı genişlemenin tersine döneceğini gösteriyor. Ancak kömür santrallarını emekliye ayırması gereken ülkeler bunu daha hızlı yapmalı ve yeni kömür santralları için planları olan ülkeler de bunların asla inşa edilmemesini sağlamalı. Aksi takdirde Paris Anlaşması’ndaki hedeflerimize ulaşmayı ve temiz enerjiye hızlı bir geçişin getireceği faydalardan yararlanmayı unutabiliriz.”

Türkiye’de Projeler İlerlemiyor Ancak Yeni Riskler Var

Rapora göre Türkiye, 2023 yılında ne yeni bir kömürlü termik santralı işletmeye aldı ne de yeni bir inşaata başladı. Son zamanlarda, mahkeme ve devlet kurumlarının kararları, Kirazlidere Termik Santrali, Alpu Termik Santrali, Afşin-Elbistan C Termik Santrali ve Ilgın Termik Santrali de dahil olmak üzere birkaç projenin hayata geçirilmesini durdurdu veya engelledi.

Öte yandan, Türkiye’de hâlâ altı kömürlü termik santral projesi bulunuyor. Üstelik 2023 yılında Türkiye ile Birleşik Arap Emirlikleri arasında imzalanan ve 3 GW’a kadar yeni kömür yatırımlarını içeren 10 yıllık enerji anlaşması, Türkiye’de kömürlü termik santral kurulu gücünün artması riski oluşturdu.

Avrupa İklim Eylem Ağı (CAN Europe) Türkiye İklim ve Enerji Politikaları Sorumlusu Elif Cansu İlhan, Türkiye’nin henüz kömürden çıkış tarihi ve adil geçiş planlaması olmasa da 2053 net sıfır hedefi olduğunu hatırlatırken, “Türkiye, hem küresel iklim hedeflerine katkı sağlamak hem de 2053 net sıfır vizyonunu başarmak için bir an önce santral bazında kömürden adil çıkış planlarını kurgulamalı, planlama süreçlerine işçilerin ve yurttaşların katılımını sağlayarak kömür bölgelerinde yaşayanların daha fazla zarar görmesini önlemeli” dedi.

Raporun diğer öne çıkan verileri şöyle:

– Küresel Kömür Santralı Takibi verilerine göre, 2023 yılında dünyada 69,5 GW kurulu gücünde kömürlü termik santral devreye alındı ve 21,1 GW devre dışı bırakıldı. Böylece küresel düzeyde işletmedeki kömürlü termik santral kapasitesi 48,4 GW artarak toplam 2,130 GW’a çıktı. 2023 yılında yaşanan bu artış 2016’dan bu yana gerçekleşen en büyük net artış oldu.

– Çin’de devreye giren yeni kömürlü termik santrallardaki artış (47,4 GW ya da küresel ilavelerin yaklaşık üçte ikisi), Endonezya, Hindistan, Vietnam, Japonya, Bangladeş, Pakistan, Güney Kore, Yunanistan ve Zimbabwe’deki yeni kapasitelerle birlikte küresel artışı tetikledi.

– ABD ve Avrupa’da kömür santralları emekliliklerinde yaşanan yavaşlama kömür kurulu gücündeki artışa katkıda bulundu. 2023 yılında dünyada emekli edilen toplam kurulu gücün yaklaşık yarısı ABD kaynaklıydı. ABD 2023 yılında 9,7 GW emekli ederek, 2022’teki 14,7 GW’a ve 2015’teki rekor düzeydeki 21,7 GW’a kıyasla, yavaşlamış oldu.

– Avrupa Birliği ülkeleri ve Birleşik Krallık, bu yıl dünyada emekli edilen kömür kurulu gücünün yaklaşık dörtte birini oluşturdu; Birleşik Krallık (3,1 GW), İtalya (0,6 GW) ve Polonya (0,5 GW) 2023 yılında bölgede en fazla kömür kapasitesi emekli eden ülkelerin başında yer aldı.

– Küresel kömür filosunun geleceğinin nasıl biçimleneceği büyük ölçüde sektördeki büyümenin temel göstergelerinden biri olan yeni başlatılan kömür santralı inşaatlarına bağlı. Çin dışındaki ülkelerde yeni başlatılan inşaatlar geçen yılın ardından bu yıl da azalarak, verilerin toplanmaya başlandığı 2015 yılından beri en düşük seviyeyi gördü.