Büyük çaplı orman yangınlarından kaynaklanan duman kirliliği her yıl binlerce kişinin ölümüne yol açıyor. İklim değişikliği kaynaklı küresel ısınma, özellikle Avustralya, Güney Amerika, Avrupa ve Asya’nın bazı bölgelerinde duman solumadan kaynaklanan ölüm riskini artırıyor.
İklim değişikliğine bağlı küresel ısınma, kontrolsüz bir şekilde ilerleyen ve büyük orman yangınlarına maruz kalan alanların artmasına sebep olurken, araştırmalara göre, bu yangınların dumanını soludukları için her yıl binlerce kişi hayatını kaybediyor.
Yangınlar üzerine yapılan yeni bir modelleme, özellikle Avustralya, Güney Amerika, Avrupa ve Asya’nın geniş ormanlık alanlarında yangın dumanının, ölüm riskini artırdığını ortaya koyuyor.
Başka bir çalışma ise 2003 ile 2019 yılları arasında küresel ısınmanın gezegenin yanma alanlarını yaklaşık %16 oranında artırdığını, ancak yollar veya tarım için ormanların ve savanaların temizlenmesi gibi diğer insan faaliyetlerinin toplam yanma alanını %19 oranında azalttığını gösteriyor.
Her iki çalışma da, atmosfere eklenen seragazı emisyonlarının orman yangınları üzerindeki etkisini, arazi temizleme gibi diğer insan eylemleriyle karşılaştırarak inceliyor.
Dumanların İçerdiği İnce Partiküller Ölüme Neden Oluyor
Japonya’nın Ulusal Çevre Çalışmaları Enstitüsü’nden Dr. Chae Yeon Park liderliğindeki çalışmada, 2010’lu yıllarda her yıl neredeyse 100 bin kişinin, akciğerlere ve kan dolaşımına girebilen PM2.5 adı verilen ince partiküller içeren yangın dumanı solumaktan hayatını kaybettiği tahmin ediliyor.
Öte yandan küresel ısınmanın bu ölümlere nasıl katkıda bulunduğunu anlamak zor çünkü daha yüksek sıcaklıklar ve daha düşük nem, yangın riskini artırırken, ormanların ve savanaların parçalanması gibi başka doğrudan insan müdahaleleri yanma alanını azaltıyor ya da yangınların yayılmasını engelliyor. Araştırmacılar bu sorunu aşmak için, günümüz iklim koşullarında küresel bitki örtüsü ve yangınların üç modelini inceledi ve modern iklim değişikliği etkilerinin ortadan kaldırıldığı bir modelle karşılaştırdı.
Sonuçlar farklılık gösterse de, Birleşik Krallık, ABD, Almanya ve Çin dahil olmak üzere sekiz ülkeden bilim insanının katkı sunduğu araştırmada, her durumda küresel ısınmanın orman yangınlarından kaynaklanan PM2.5’in solunması sonucu ölümlerin arttığını ortaya koyuldu.
Yangınların Sağlık Üzerindeki Etkisi Yeterince Önemsenmiyor
Bazı bölgelerde sıcaklık artışları yangın riskini artıran ana faktörken, diğerlerinde daha düşük nem oranı önem kazandı. Araştırmacılar ayrıca “yangından kaynaklanan parçacıkların toksititesinin” diğer kaynaklardan daha şiddetli olduğunun altını çizerek, orman yangınlarının sağlık üzerindeki etkilerinin yeterince önemsenmediğine de dikkat çektiler.
Çalışmaya dahil olmayan Prof. Hilary Bambrick, Avustralya’daki milyonlarca insanın 2019 ve 2020’deki yaz yangınları sırasında tehlikeli ve uzun süreli duman kirliliğine maruz kaldığını belirtti. Bambrick, “Bu, o dönemde yüzlerce ölüme yol açtı ve birçok kişi için uzun vadeli sağlık sonuçları doğuracak” dedi ve ekledi:
“Bu çalışma, iklim değişikliğinin sağlığımız üzerindeki olumsuz etkilerinden yalnızca birini vurguluyor. Bu tür etkileri anlamak, geleceği daha iyi planlamamıza yardımcı olacak.”
Bir başka çalışma ise, Birleşik Krallık ve Belçika’dan bilim insanlarının liderliğinde, küresel ısınmanın özellikle Avustralya, Sibirya ve Afrika savanalarında yangın riskini artırdığını ortaya koydu. Brüksel’deki Vrije Üniversitesi’nden Seppe Lampe, insan faaliyetlerinin gezegenin yaşam alanını daralmasına neden olduğunu ifade etti. Çalışmanın ortak yazarlarından olan Prof. Wim Thiery de iklim değişikliğinin yangın alanlarını genişletme hızının her yıl arttığını hatırlattı.
