Yazı: Nishan DEAGNARİAN
Çeviri: Simay ALINMIŞ
Diğer ülkelerin gidişatından yola çıkarsak, önümüzdeki birkaç hafta, gerekli test kitlerinin ve kişisel koruma ekipmanlarının (cerrahi maskeler ve eldivenler gibi) üretimini artırmak önemli olacak.
ABD Başkanı Donald Trump bugün*, başlangıçta tıbbi ve ilaç stoku eksikliklerini gidermek için uygulanacak olan Savunma Tedarik Yasasını “uygulamaya koyduğunu” doğruladı.
ABD’de ve dünyada kritik tıbbi malzeme talebinin, ülke içinde ve uluslararası alanda yayılmasının artmaya başlaması bekleniyor.
10 gün önce**, ABD Sağlık Bakanlığı tarafından sağlık çalışanlarının 2020 boyunca en kötü pandemik senaryo durumunda 3.5 milyar maskeyeihtiyaç duyacağı tahmin edildi. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Genel Müdürü, her ay 89 milyon tıbbi maske, 76 milyon eldiven ve 1.6 milyon koruyucu gözlüğün COVID-19 krizini ele alması için uluslararası düzeyde gerekli olduğunu öne sürdü ve bu ürünlerin imalatının küresel olarak %40 oranında artırılması çağrısında bulundu.
Önemli Medikal Malzemeler
En önemli sekiz unsur şu şekilde:
Bu malzemelerin bir çoğunda şu anda tek kullanımlık plastikler kullanıyor veya bir çeşit sürdürülebilirlik mücadelesi veriliyor. Şüphesiz ki odak noktası, acil olan ihtiyacı karşılamaya yönelik olmalı. Aslına bakarsak, bu acil durum sırasında kısa vadede birçok yeniliklere açık yaklaşım kullanılıyor.
Aynı zamanda, orta ve uzun vadede diğer şirketler, tıbbi amaçlı tek kullanımlık plastikleri değiştirerek yerine tekrar kullanılabilecek seçenekler sunabilen plastik alternatifler üzerinde çalışıyorlar. Doğrusu, eğer dün*** uygulamaya konulan sıkı sosyal izolasyon ve evde kalma önlemleri başarılı olursa, ‘COVID-19 Zirvesi’ ve çan eğrisini düzleştirme ilkesi sonrası birçok ihtiyaç fazlası ekipman olacak.
ABD’de atılan tıbbi atıkların çoğu sterilize ediliyor ve düzenli olarak depolama alanlarına götürülüyor (atık yakımı 1997’den beri önerilmiyor). Ancak, diğer ülkelerde ileri derecede hazırlanmış biyolojik tehlikeli atıkların kontrol yönetmelikleri olmayabilir. Bu durum potansiyel olarak dünya çapında, su yollarında ve okyanuslarda bulunan milyarlarca küçük tehlikeli tek kullanımlık plastik madde ile ikincil bir çevre krizine yol açabilir.
Mevcut plastiklerin kullanımına sahip aynı maliyet ve tıbbi standartlarda hangi parçalar sürdürülebilir alternatiflerle değiştirilebilir?
Daha Sürdürülebilir Bir Tıbbi Tedarik Zinciri
Burada en kritik sekiz unsur ve diğer endüstrilerin potansiyel sürdürülebilir alternatifleri nasıl keşfettiğine dair genel bir değerlendirme bulunuyor.
1. Test Kitleri için Eküvyon Çubuklar
COVID-19 testleri şu anda boğaz ve burun için son derece uzmanlaşmış ve CDC tarafından düzenlenmiş bir ‘nazofarinjeal’ eküvyon çubuk içeriyor. Bugünlerde, ABD ve İtalya’da üretiliyor ve testten sonra imha ediliyor. Tek kullanımlık plastik çubuklar petrol bazlı olmayan biyosentetik alternatiflerle değiştirilebilir. Aynı zamanda test etmek için gerekli olan yüksek tıbbi standardı karşılayan yeni sürdürülebilir kaynakları kullanarak üretim yapmak için yeniliğe açık yollar bulunuyor. Bu, önümüzdeki birkaç ay boyunca uluslararası olarak yüz milyonlarca teste ihtiyaç duyulması halinde, düzenli depolama alanları için hedeflenen herhangi bir biyo-tıbbi atığın uygun olmayan bir şekilde imha edilmesi durumunda okyanusta son bulmamasını sağlamaya büyük ölçüde yardımcı olabilir.
2. Test Kitleri için Kullanılan Plastik Flakonlar
Test numuneleri güvenli bir şekilde muhafaza edilmeli ve test makinelerine taşınmalı. Bugünlerde, çoğu tedarik zinciri, boğaz ve burun eküvyon çubukları taşımak için tıbbi kullanıma uygun plastik şişeler veya flakonlar kullanıyor. Bu plastik ambalaj kağıdı her testin etrafını da kaplıyor.
Bununla beraber, gelecekte, bitkisel bazlı plastikler, su geçirmez ve geri dönüştürülmüş karton şişeler (süt kartonlarına benzeyen), geri dönüştürülmüş okyanus plastikleri gibi çeşitli alternatifler keşfedilebilir. Tıbbi sıvı tedarik zincirine ait örnek toplama bütünlüğünden taviz vermeden uygulanabilecek plastik sıvı şişelere alternatifler etrafında önemli teknolojik gelişmeler de ortaya çıktı.
3. Cerrahi Eldivenlerin İmha Edilmesi
İmha edilecek cerrahi eldivenlerin tıbbi bir ortamda kullanımı, özellikle COVID-19 krizi esnasında hastadan hastaya bulaşmanın önlenmesinde önemli. Bununla birlikte, uygun şekilde imha edilmezse, çevrede ciddi bir hasara sebep olabilir. Karaya vurmuş birkaç balinaya yapılan otopsi sonuçları balinaların ölümlerine, yuttukları plastiklerin ve cerrahi eldivenlerin sebep olduğunu gösterdi. Şimdiye kadar, en büyük fark tek kullanımlık lateks eldivenler ve nitril eldivenlerin içindeki geri dönüştürülebilir materyaller arasında oldu. Fakat aynı tıbbi standartları karşılayan ve doğada biyolojik olarak parçalanabilen alternatiflerde daha fazla yeniliğe ihtiyaç var. Aynı zamanda, bazı şirketler bu tür eldivenlerin kullanım ömrü sonunda atık torbalarına dönüştürerek yeniden kullanılmasını ele alıyor.
4. Cerrahi Maskeler
Bu krizde sıklıkla tartışılan iki tür maske var: Gevşek bir şekilde takılan cerrahi maskeler ve sıkıca yüze oturan ve ağzı, burnu kapatan N95 solunum maskeleri. Çarşamba günü çıkarılan yeni yönetmelik, 3M, Honeywell ve Moldex gibi endüstriyel üreticilerin sağlık sektörü için 550 milyon maske üretmesine izin veriyor (Bu sayı ABD’nin 2020 için 3.5 milyar tahmin beklentisinin hâlâ altında). DIY (Do It Yourself) maskelerin stok eksikliği sıkıntılarını ele alma çabalarına neden olan birkaç bileşen var. Bunlar plastik kayışları ve filtreleri içeriyor.
Plastik parçalara sürdürülebilir alternatifler, örümcek ipliğinden bez yapan Bolt Threads ve benzeri şirketlerin dahil olduğu sentetik biyoloji toplulukları ve daha sürdürülebilir hammadde kaynağı kullanacak 3D baskı tekniklerini keşfeden şirketler tarafından geliştirilebilir.
5. Solunum Cihazları
Yıl boyunca 960.000 hastanın solunum cihazlarına ihtiyaç duyabileceği tahmin ediliyor (hepsi aynı anda değil). John Hopkins’ten araştırmacılar ise şu anda ABD’de 172.000 solunum cihazı bulunduğunu hesapladı. Hayvan solunum cihazlarının insan solunum cihazlarına uygulanabileceğini iddia eden açık kaynak solunum cihazı tasarımları bulunuyor. Dahası Tesla, Ford ve GM solunum cihazı üretebileceklerini açıklarken, İngiltere’de ise Rolls Royce, Jaguar ve Airbus gibi 60 üreticiye üretim sistemlerinde solunum cihazları üretmeleri için cihazların ayrıntılı planları gönderildi.
Solunum cihazı çok hassas ve hayati önem taşıyan bir sistem, ancak solunum cihazları için destekleyici bileşenlerin birçoğunda şu an plastik kullanıyor. Biyolojik olarak parçalanabilen polimerler ise geliştirme aşamasında.
6. Kimyasal Reaktifler
COVID-19 testleri için reaktifler adı verilen birkaç önemli kimyasaldan oluşan bir kokteyle ihtiyaç duyuluyor. Laboratuvarlar şimdiden bu tür kimyasalların eksikliğini bildirmeye başladı. Güncel COVID-19 krizi talebini hemen karşılama ihtiyacına ek olarak, biyo-ekonomi 10 yıllık süreçte ortaya çıkmaya başladığını da hatırlarsak, uygun fiyatlı ve sürdürülebilir kimyasal reaktif kaynaklarına ihtiyaç duyulacak.
7. Farmasötik Üretim
Yapılan tahminlere göre, ilaç endüstrisi yılda 50 milyar dolardan fazla atık üretiyor. İlaç üretim sürecinde de önemli miktarda atık ortaya çıkıyor. Kimyasal malzeme tedarik zinciri, Çin’deki COVID-19 salgınında aksamıştı. FDA da (Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi) 150 ilacın bu yıl stok sıkıntısı yaşayacağını tahmin etti. Önemli birkaç girişim ilaç üretim atıklarını ele almaya çalıştı. COVID-19 krizinden çıkarken, nadir bulunan kaynakları en üst düzeye çıkarmak ve daha sürdürülebilir bir gelecek sağlamak için ilaç üretim süreçlerini radikal bir şekilde düzene sokmak gerekecek. Aynı zamanda şu anda yolculukları su yollarında sona eren farmasötik ürünlerin imha edilmesini yönetmek için önlemler de alınmalı.
8. El Antiseptikleri ve Kişisel Temizlik Ürünleri
Dünyanın birçok ülkesinde son haftalarda sabunlar, el antiseptikleri ve temizlik ürünleri tükendi. Stok eksikliği sıkıntısı belirginleştikçe, Fransa, İskoçya, Norveç ve dünyanın başka yerlerindeki şeker üreticileri, bira fabrikaları ve parfüm üreticileri, şeker üretimi sırasında bir yan ürün olan ve el antiseptikleri için önemli olan etanol üretmek için operasyonlarını dönüştüren alternatifleri hızla harekete geçirdiler. En çok bildirilen tuvalet kağıdı stok sıkıntısı, çözünmeyen alternatiflerin kullanılması durumunda sanitasyon tıkanıklığına neden olabilir. Dünya bu krizden, belki de daha büyük bir temizlik bilinciyle çıkarsa, doğa ile uyumlu daha sürdürülebilir ve organik temizlik ürünleri için bir fırsat olabilir.
Daha İyisini Yeniden İnşa Etme Hareketi
Krizin ortasında, bu tür önemli arzlara karşı büyük bir kampanya başlatmak iyi bir zamanlama olmayabilir. Fakat önümüzdeki birkaç ay içinde, dünyanın halihazırdaki malzeme tedarik zinciri krizine ve gelecekteki tıbbi ve ilaç malzeme tedarik zincirinin sürdürülebilirlik sorunlarına çözüm bulmasına yardımcı olabilecek, değerli üretim kapasitesine sahip birçok sentetik biyoloji ve alternatif plastik şirketi olabilir.
COVID-19 salgını sona erdikten sonra dünyayı etkileyebilecek ikinci bir çevresel dalgadan kaçınmak için bu önemli olabilir.
Önemli olan, dünya bu krizden çıkarken daha iyisini yeniden inşa etme gücüne sahip olmak.
*Yazı 21 Mart tarihinde yayımlanmıştır.
**12 Mart tarihli tahmin.
***20 Mart’taki karara vurgu yapılıyor.
Yazının aslına buradan ulaşabilirsiniz.
Hava kirliliği ile fiziksel rahatsızlıklar arasındaki bağ üzerine daha önce birçok araştırma yapılmıştı. Ancak yeni…
Küresel kömür talebinin bu yıl rekor seviyeye ulaşmasının ardından 2027'ye kadar yatay bir seyir izleyeceği…
Türkiye’de 10 kentte enerji şirketlerinin projeleri için acele kamulaştırma kararı verildi. Niğde, Ankara, İstanbul, Sakarya,…
Dünyanın ortalama sıcaklığının orta vadede 1,5 dereceden öte 2 dereceyi de geçebileceğini belirten Prof. Dr.…
Karbon emisyonları azaltımı hedeflerini açıklayan Kanada hükümeti, resmi danışma kurulunun tavsiye ettiği miktarın altında bir…
Türkiye’de son yıllarda birçok göl ve su kaynağında yaşanan kuraklık, Salda Gölü'nde de derinden hissediliyor.…