Kömür Sibirya’nın Doğasını Mahvediyor: Türkiye’nin İthal Ettiği Kömür Şor Türklerini Etkiliyor

Fern ve Coal Action Network (Kömür Eylem Ağı) tarafından geçtiğimiz gün yayımlanan rapor, Sibirya’nın Kuzbass bölgesinde kömür madenciliğinin yarattığı tahribatın bölgeye ve topluluklara etkisini ortaya koyuyor. Bölgeden çıkarılan kömürün dördüncü büyük müşterisi ise Türkiye.

Ormanlar ve temel haklar üzerine çalışan Avrupalı Sivil Toplum Örgütü Fern ile Kömür Eylem Ağı (Coal Action Network) geçtiğimiz gün “Sibirya’da Yavaş Ölüm” adlı raporunu yayımladı. Çalışma, Güney Sibirya’nın Kuzbass bölgesindeki kömür maden alanlarının genişlemesinin bölgedeki Türk topluluklarından olan yerli Şorların yaşam alanları üzerindeki tahribatını ortaya koyuyor.

Rapora göre, 2017 yılında Kuzbass’taki kömür üretimi, bir önceki yıla göre %6,2 artış gösterdi. Kuzbass’tan kömür ithal eden 21 ülkenin 11’ini Avrupa Birliği ülkeleri oluştururken, Sibirya Gümrük İdaresi’ne göre 2016 yılında Kuzbass kömürünün en büyük ithalatçıları sırasıyla Güney Kore, Japonya, İngiltere ve Türkiye oldu.

Araştırma, kömür madenciliğinin ormanları nasıl tahrip ettiğini, Kuzbass’ın havasını, suyunu ve toprağını nasıl kirlettiğini ortaya koyarken madenlerin yakınında yaşayan topluluklarda ortaya çıkan hastalıklar ve sağlık sorunlarındaki artışları gösteren kanıtları da içeriyor. Kanser türleri, verem, kalp ve damar hastalıklarını kapsayan sağlık sorunları, yerel halkın beklenen yaşam süresinde azalmaya yol açıyor.

İnanış ve yaşam biçimleri doğrudan bulundukları çevreye göre şekillendiği halde genişleyen madencilik aktiviteleri yüzünden, kendi deyimlerine göre topraklarında yavaş bir ölüme teslim edilen yerli Şor Türklerinin tanıklıkları ve gerçek hikayeleri, raporun merkezini oluşturuyor. Yapılan hesaplara göre bölgedeki Şor nüfusu, son yedi yılda yaklaşık %50 azalma gösterdi. Önceden ormanlık olan pek çok Şor köyü, madencilik yüzünden bugün yok edilmiş durumda.

Türkiye: Kuzbass’ın En Büyük Dördüncü Kömür İthalatçısı

Her ne kadar küresel ölçekte kömür üretimi düşüşte olsa da 2016 yılında Rusya’nın kömür üretimi, bir önceki yıla göre %3 artış gösterdi. Ülke, halihazırda dünyanın üçüncü en büyük kömür ihracatçısı. Kuzbass bölgesi, Rusya’nın toplam kömür üretiminin %59’unu sağlıyor ve Rusya’nın kömür ihracatının %76’sı bu bölgeden geliyor.

Yalnızca Türkiye 2016 yılında Kuzbass bölgesinden toplam 10,4 milyon ton kömür ithal etti. Ayrıca Rusya merkezli farklı resmi kaynaklara göre aynı yıl Türkiye’nin Rusya’dan kömür ithalatı toplamda 11,5 milyon ton oldu. Yani Türkiye’nin ithal ettiği her 3 ton kömürün 1 tonu Şor halkının yaşadığı ve baskı gördüğü bu bölgeden geliyor.

Raporun yazarlarından Fern’den Daria Andreeva, “Kuzbass’ta gözlemlediğimiz tam anlamıyla insan eliyle yapılmış bir facia. Öyle ki düşük karbonlu ekonomiye geçmediğimiz için her birimizin sorumlu olduğu bir facia” diyor.

Raporun diğer yazarı Kömür Eylem Ağı’ndan (Coal Action Network) Anne Harris ise şu sözleri söylüyor: “Kuzbass’tan kalkan kömür tozunun bir parçası kömür kaynaklı elektriği tüketen ev ve işyerlerinin üzerinde kara bir leke oluşturuyor. Rapor, bu leke içinde nefes alamayan Şor halkını, boğulan nehirleri, yer değiştirmek zorunda kalan yabanıl hayatı ve bizi Şor topraklarına götüren, boydan boya zehirlenmiş alanın izlerini de içeriyor.”