Urartuların yaptığı ve 3 bin yıllık tarihe dayanan Van’daki Şamran Kanalı, kuraklık, kirlilik ve yanlış uygulamalarla yüz yüze. DSİ’nin suyu kesmesi sonucu 51 km uzunluğunda olan kanal ile kanalın geçtiği alanlardaki meyve bahçeleri ve tarım arazileri büyük zarar gördü.
Urartu Kralı Menua’nın Van’ın Gürpınar ilçesinden eski kent merkezinin olduğu Van Kalesi’ne su getirmek için yaptırdığı Şamran Kanalı, günümüzde de varlığını koruyan Urartu mimarisinin en önemli örneklerinden. 51 kilometre uzunluğundaki kanal, mühendislik harikası olarak kabul ediliyor. Şiirlere ve destanlara konu olan kanal son yıllarda bakımsızlık ve ilgisizlikle karşı karşıya. Kanalın bazı kısımları definecilerin kazılarından dolayı çökmüş.
Göçük ve aşınmalarla beraber kirlilik de kanalın son yıllarda karşı karşıya kaldığı tehlikelerden. Yerleşim yerlerinden geçen kanalın birçok yerinde çöp birikintileri ve balçık oluşmuş.
Kirlilik, Defineci Tahribatı ve Susuzluk
Kanalın yüz yüze kaldığı en büyük sorunlardan biri de susuzluk. Geçtiği yerlerdeki
tarım arazileri ve meyve bahçelerinin sulanmasını sağlayan kanala son yıllarda düşük miktarda su veriliyor. Kanal boyunca akan suyun önemli bir bölümü, kanal üzerinde kurulan Hidroelektrik santraline (HES) aktarılıyor. Yağışlardaki düşüş ve mevcut suyun HES’e verilmesiyle yaşanan kuraklık, Şamran Kanalı’nın kaderine terk edilmesine yol açtı. Öyle ki 2023 yılında AK Partili Edremit Belediyesi ile Devlet Su İşleri (DSİ) bir protokol imzaladı ve protokol kapsamında Şamran Kanalı’nın geçtiği Edremit ilçesindeki bahçelerin ve tarım alanların sulanması sorumluluğu DSİ’den alındı , belediyeye devredildi. Kararla, Şamran Kanalı’na bağlantı olan başka kanalların kapatılması kararı verildi. Bu süreç içerisinde Şamran Kanalı’na su verilmedi, Gürpınar ilçesindeki kaynağından gelen su çoğunlukla HES’e aktarıldı.
Tarihi Şamran Kanalı’nın yüz yüze bırakıldığı bu tablo sık sık tartışma konusu olurken geçtiğimiz Mayıs ayında Edremit Belediyesi tarafından yeni bir karar alındı. DEM Partili belediyenin aylık meclis toplantısında daha önce verilen karar, oy birliğiyle iptal edildi. Bu kararla, Şamran Kanalı neredeyse bir yıl sonra suya kavuştu. Suya kavuşan kanalla kurumak üzere olan yüzyıllık bahçeler ve tarım arazileri yeniden suyla buluştu.
“İlçeyi Kurutup Betona Çeviriyorlar
Suyun verilmediği sürede Edremit ilçesindeki bahçeler kurudu ve tarım alanları verimden düştü. İlçe sakinlerinden İbrahim İlhan yaşananlar hakkında “Urartuların bilek gücüyle yaptığı tarihi bir kanal. Son yıllarda suyu ya kısıtlı veriyorlar ya da tamamen kesiyorlar. Geçen yıl DSİ, Edremit Belediyesi’nin AK Parti grubunun oy çokluğuyla aldığı meclis kararına dayanarak kanalın belli kısmının suya kapatmıştı. Biz Edremitliler, Vanlılar bunu kabul etmedik, protesto ettik. Devasa 100 yıllık, 300 yıllık ağaçların kaldığı Edremit’e su gelmezse kuruma devam edecek ve betona dönecek. Nitekim öyle de oldu. Birçok yeşil alan kurumak üzere. Yanlıştan dönüldü ve son haftalarda kanala yeniden su verilmeye başlandı. Emeği geçenlere teşekkür etmek lazım. Ancak sorunlar bununla sınırlı değil. Kirlilik de almış başını gidiyor. İnsanların duyarlı olması lazım, kurumların temiz tutması lazım. Sakarya’dan Eskişehir’e kadar su getirilirken çoğu ayakta kalan bu tarihi kanala neden sahip çıkılmıyor. Kanalın yaşatılması lazım. ” şeklinde konuştu.