Kayıp ve zarar fonuna ilişkin toplantıların ilkinde fona kimin ödeme yapacağı ve kimin fondan yararlanacağı konusundaki görüş ayrılıklarının devam etmesine rağmen umutlar yüksek.
Geçen yılki COP27 zirvesinin ardından Mısır’ın başmüzakerecisi yaptığı açıklamada, iklim kaynaklı felaketlerden etkilenen yerlere finansman sağlamayı hedefleyen kayıp ve zarar fonunun, Kasım ayı sonunda başlayacak olan COP28 zirvesi tarafından oluşturulması gerektiğini söyledi.
Geçen Kasım ayında Mısır’daki COP27’de bir “kayıp ve zarar ” fonu kurma anlaşması imzalandı, ancak anlaşma fona kimin ödeme yapacağını veya paranın nasıl ödeneceğini açıklamadı.
COP27’den önce, zengin Batılı ülkeler, tarihi emisyonlardan kendilerinin sorumlu tutulabileceğinden korkarak, savunmasız devletlerin kayıp ve zarar fonu çağrılarına uzun süre direndiler.
Fon Ne Zaman Hayata Geçecek?
Finansmanın nasıl işlemesi gerektiğine karar vermekle görevli bir komite, geçtiğimiz hafta Mısır’ın Luxor kentinde üç günlük ilk toplantısını yaptı. Toplantıya gelişmekte olan ülkelerden 14, gelişmiş ülkelerden ise 10 temsilci katıldı.
Mısır’ın başmüzakerecisi Mohamed Nasr, görüşmelerin finansman kaynakları veya fonun kapsayacağı proje türleri gibi tartışmalı konuları esaslı bir şekilde ele almadığını, ancak bir fon oluşturmak için yol haritası üzerinde delegeler arasında bir miktar yakınlaşma olduğunu söyledi.
Birleşik Arap Emirlikleri’nde (BAE) 30 Kasım – 12 Aralık tarihleri arasında gerçekleştirilecek COP28’e kadar bir fonun çalışır durumda olup olmayacağı sorulduğunda, çevrimiçi bir brifing verdi: “Oluşturulacak mı? Öyle olmasını umuyorum ve öyle varsayıyorum ve bunun için çalışıyoruz. Bir sonraki zirveye yetişecek mi? Bence bu, fonun ne kadar karmaşık olacağı ve fonun yönetim biçimlerinin ve çalışma biçimlerinin ne olacağı sorusu ile ilgili.”
Nasr, Luxor toplantısındaki ana ayrışma noktalarının, fonun mekanizmasına bakmadan önce mevcut iklim finansmanı sistemindeki boşlukların tespit edilip edilmeyeceği veya her ikisi üzerinde paralel olarak çalışılıp çalışılmayacağı konusunda olduğunu söyledi.
Gazetecilere çevrimiçi bir brifingde “Farklı görüşlere sahip olmalarına rağmen, çoğu durumda BAE’deki sonucun bir kısmının bu finansman düzenlemelerini içermesi tartışıldı. Fon için gereken işbirliği, anlayış ve sorumluluk havası da sezebilirdiniz” dedi.
Zamanında teslim etmenin “büyük bir zorluk” olacağını da sözlerine ekledi. Nasr, ülkelerin COP27 görüşmelerinden bu yana tutumlarını değiştirmediğini söyledi.
Ülkelerin, COP27 kararını nasıl yorumlayacakları ve neye öncelik verecekleri konusunda farklılık gösterdiğini de belirtti.
Fondan Kim Yararlanacak?
COP27 anlaşması, fonların “gelişmekte olan ülkelere, özellikle iklim değişikliğinin olumsuz etkilerine karşı savunmasız olanlara” aktarılması gerektiğini söylüyor.
Bu, gelişmekte olan ülke hükümetlerini, yakın tarihli Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) bilimsel raporunda “özellikle savunmasız” olarak tanınmaya teşvik etti.
Gelişmekte olan ülkelerden oluşan G77+Çin bloğu, bloktaki ülkelerin “özellikle savunmasız” olduğunu söylerken, AB kriterlerini açıklamasa da daha sınırlı bir tanım için bastırdı.
İrlanda müzakerecisi Sinead Walsh, geçiş komitesinde şunları söyledi: “Özellikle savunmasız ülkelere odaklanmanız gerekiyorsa, tüm ülkelere odaklanamazsınız. Bunun ne anlama geldiğini bilmemiz gerektiğine katılıyorum. Ama bildiğim tek şey, ‘özellikle’ ve ‘hepsi’ kelimelerinin aynı anlama gelmediği.”
Brifingde Nasr, şunları ekledi: “Bence birçok ülke kırılganlık rekabeti tartışmasına girmek istemiyor çünkü bu yanlış bir yön… bu verimli bir tartışma değil. Kasırgayla karşı karşıya olan küçük bir adanın orta veya yüksek gelirli ülkeler olsalar bile özellikle savunmasız olmadığı söylenemez. Pakistan’ın da sahip olduklarıyla özellikle savunmasız kaldığını söyleyemezsiniz.”
Bir başka tartışmalı konu da, AB ve diğer gelişmiş ülkeler, Çin’in ödeme yapması için baskı yaparken, fona kimin ödeme yapacağı konusu. Bu, toplantıda derinlemesine bir şekilde tartışılmadı.
Komite, bu yıl üç yerine dört toplantıya ihtiyaç duyacağına ve komiteye Güney Afrika’dan Richard Sherman ile Finlandiya’dan Outi Honkatukia’nın eş başkanlık yapacağına karar verdi.
