COP28 müzakerelerinde iklim değişikliğinin etkilerine karşı kırılgan durumda olan ülkelere yardım için kurulmasına karar verilen Kayıp ve Zarar Fonu faaliyetlerinin yürütülmesini sağlayacak ilk toplantısını Abu Dabi’e gerçekleştirdi. Amaç, yıl sonuna kadar tüm resmi prosedürleri tamamlayıp doğrudan finansal yardım aşamasına geçmek.
İklim değişiminin beklenmedik etkilerinden zarar gören ülkelere finansal yardım için kurulan “Kayıp ve Zarar fonu” masası, Haziran toplantısı için ev sahibini belirlemek üzereyken bir yandan da çalışmalarını hızlandırıyor. 26 üyeli masa ilk üç günlük toplantısını Abu Dabi’de gerçekleştirdi. Toplantının ana gündemini toplanacak paranın bir an önce gereken yerlere ulaştırılması konusunda atılması gereken idari adımlar oluşturdu.
Fona 4 yıllığına geçici bir süre ev sahipliği yapacak Dünya Bankası bu sorumluluğu yüklenmeye istekli olduğunu açıkça belirtiyor. Kayıp ve Zarar Fonu masasının Fiji üyesi Daniel Lund, kendileri gibi gelişmekte olan küçük ada devletleri söz konusu olduğunda, ortada çok sayıda aşçı ama yetersiz malzeme bulunduğuna dikkat çekerek, “İklim değişikliğinin yükünü çeken bireylere ve topluluklara doğrudan destek vermemiz gerekiyor. Bu nedenle mesele kayıp ve zararların finansal anlamda karşılanmasına geldiğinde, özellikle doğrudan erişim eksikliği kabul edilemeyecek bir senaryo olarak karşımızda duruyor” dedi.
Dünya Bankası İstekli
İklim finansı uzmanları ise Dünya Bankası’nın yaptığı diğer işlerde topluluklarla doğrudan erişim kurmadan çalışması ve bu yöndeki deneyim eksikliği nedeniyle kaygılı. Ancak tüm bunlara karşın Abu Dabi’deki toplantı sırasında banka konu üzerinde esnek olup bir çözüm bulmaya yönelik istekliliğini ortaya koyarak güvence verdi. Toplantıya Dünya Bankası temsilcisi olarak katılan Renaud Seligmann, katılımcı üyelere bankanın beraber çalışılabilecek yeni bir model üzerinde çalıştığını açıkladı.
Dünya Bankası açısından bakıldığında temel sorun ise görece daha esnek uyum süreçlerine sahip ufak yüzlerce kuruluşa para vermeyle bağlantılı oluşabilecek riskler. Bu nedenle de banka Kayıp ve Zarar Fonu masasının herhangi bir suiistimal edilmiş para kullanımı konusunda yasal sorumluluğu üzerine almasını istiyor. Dolayısıyla yasal sorumluluğu olacak kişi sadece ev sahibi ülkeden seçilebileceği için seçim süreci hızlandırılmış durumda. Ev sahipliğiyle ilgilenen ülkeler de belli olmaya başlarken, Barbados, Antigua ve Barbuda, Bahamalar ve Filipinler adaylık için isteklerini deklare etti. Aday konusunda son karar 9-12 Haziran tarihleri arasında düzenlenecek bir sonraki toplantıda verilecek. Fiji üyesi Lund, ilk toplantıda şaşırtıcı da olsa bir ilerleme kaydedildiğini belirterek şunları söyledi:
“İklim değişikliğine karşı hassas konumdaki topluluklara paranın ulaşması öncesinde uzun bir yolumuz var. Net yönergelere sahibiz ama bunu fiiliyata, yani sözleşmelere, rollere, politikalara, uygulanacak yerlere ve iş alanlarına bölmek tüm masa üyelerinin bu yıl ve gelecekte başını biraz ağrıtacak gibi” dedi.
Doğrudan Katılım Artsın Talebi
Toplantı üzerine görüş bildiren sivil toplum temsilcilerinden ise fonun operasyonuna konu olan yerlerde yaşayan iklim mağduru öncelikli toplulukların toplantılara doğrudan katılımının genişletilmesi talebi geldi. Nitekim ilk toplantıya, üstelik bazıları Yerli Halklar, gençler, kadınlar ve kız çocuklarından oluşan milyonlarca kişiyi temsil ettiği halde, her BM paydaş grubu adına en fazla iki kişi katılabildi. Toplantıya katılan Heinrich Böll Vakfı Washington Başkanı Liane Schalatek, söz konusu fonun beklentileri karşılamak adına daha farklı tasarlanması gerektiğini vurgulayarak, “Bu fon halk merkezli, insan hakları temelli, toplumsal cinsiyet sorumluluğu da taşıyan, başından itibaren anlamlı bir katılımı gözetmeli” dedi.
Resmi prosedürlerle ilgili tüm meseleler halledildikten sonra masa paranın nasıl toplanacağı ve dağıtılacağı gibi daha somut konular üzerinde çalışacak. Fonda şu ana kadar 560 milyon dolar birikirken, masa üyeleri bu Kasım ayında düzenlenecek COP29 Zirvesi’nde fonun yer almasını umuyor. Toplanacak paraların da 2025’e kadar dağıtılabilmesi öngörülmüyor.
