Karaburun’daki Zeytin Ağaçları Hukuksuzca GES Uğruna Katledildi

İzmir’in Karaburun Yarımadası’nda binlerce ağacın yer aldığı zeytinlikte tarımsal faaliyet bulunmadığı iddiasıyla arazinin güneş enerjisi santralı (GES) firmasına tahsis edilmesini sağlayan etüt raporunun hukuka aykırılığı yapılan incelemelerle kanıtlandı. Bunun yanı sıra şirket, 30 Eylül’de bakanlık kararını yok sayarak arazideki yüzlerce zeytin ağacını hukuksuzca kesti.

Altıparmak Hukuk Bürosu tarafından yapılan basın açıklamasında Yaylaköy’de yaşayan Mustafa Şenbahar’ın 2007 yılında bir kıraç araziyi Maliye Hazinesinden zeytin ağaçlandırması amacıyla kiralayarak zeytinlik haline getirdiği belirtildi.

Av. Cem Altıparmak, GES yapılmak üzere zeytinliğin Şenbahar’ın elinden alınmasına yönelik atılan adımlara karşı Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ve Karaburun Kaymakamlığı aleyhinde dört ayrı dava açıldığını aktardı.

İmar Kanunu, Zeytincilik Kanunu ve Toprak Koruma Kanununun davalardaki temel savunma noktası olduğunu bildiren Altıparmak, bu kanunlar kapsamında Hazineden kiralanıp başarıyla ağaçlandırılan alanların başka bir amaçla kullanılmayacağını, zeytinlik alanların daraltılamayacağını ve dikili tarım arazilerinde GES kurulamayacağını, mevzuatın zeytinlik arazilerde GES kurulmasına yasal olarak izin vermediğini ifade etti.

Bu mevzuata rağmen 31 Mart 2022’de İzmir İl Tarım ve Orman Müdürlüğü‘nün GES firması lehine haksız ve hukuk dışı bir tarımsal etüt raporu düzenlediğini kaydeden Av. Altıparmak, “Bu raporda İzmir İl Müdürlüğü, müvekkilimizin başarıyla ağaçlandırdığı bu arazide tek bir zeytinlik ağaç yokmuş gibi, arazide tarımsal faaliyet olmadığı yönünde gerçek dışı bir rapor vermiştir. Bu gerçek dışı rapor, hem proje hakkında [Çevresel Etki Değerlendirme] ÇED Olumlu kararı verilmesine hem de zeytinliğin müvekkilin elinden alınıp GES firmasına tahsis edilmesine yol açmıştır” dedi.

Raporu hazırlayan ve onaylayan personel ve yöneticiler hakkında Tarım ve Orman Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Başkanlığına şikayette bulunulduğunu belirten Altıparmak, 14 Haziran 2023 tarih ve 16-2023/4-4 sayılı inceleme raporuyla, hukuk ve gerçek dışı rapor hazırlayan İzmir Tarım ve Orman Müdürlüğü yöneticileri ve mühendisleri hakkında disiplin ceza soruşturması açılmasına ve vermiş oldukları hukuk dışı raporun tüm sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına karar verildiğini aktardı. Altıparmak, inceleme raporunun 18 Eylül’de 176 sayılı Bakanlık Oluruyla kesinleştiğini vurguladı.

İzmir Tarım ve Orman Müdürlüğü Bakanlığın Değerlendirmesine Aykırı Davrandı

Bakanlık, İzmir Tarım ve Orman Müdürlüğü’nün hukuk dışı raporuna ilişkin şu tespitlere yer verdi:

– “Mevcut yasalara ve Bakanlık talimatlarına açıkça aykırı olduğu,

– 163 ada 37 nolu parsel üzerinde zeytin fidanları dikili olduğu,

– Bu araziyi Maliye Hazinesinden kiralayan davacı Mustafa Şenbahar’ın 2007 yılından itibaren Çiftçi Kayıt Sistemine dahil olarak destekleme ödemesinden yaralandığı dikkate alındığında, tarımsal etüt raporundaki bu bilginin doğru olmadığı ve gerçek bir tespiti yansıtmadığı,

– Bakanlık Müfettişliğinin dava konusu zeytinlik saha üzerinde yürüttüğü inceleme sırasında ve Bornova Zeytincilik Araştırma Enstitüsünden görevlendirilen konu uzmanlarınca sahada yapılan incelemelerde; 902.250,00 m2 yüzölçümlü alanın 483.363,84 m2 kısmı üzerinde 960 adet 3-4 yaşlarında, 4870 adet 16 yaşında olmak üzere toplam 5830 adet zeytin ağacı varlığının tespit edildiği,

– Yine, fidanlarda yapılması gereken bakımların zamanında yapıldığı ve sahanın ekonomik anlamda zeytin yetiştiriciliğine uygun olduğu,

– Bu sebeplerle, 163 ada 37 parsel sayılı zeytinlik sahaya yönelik ‘3573 sayılı Zeytincilik Kanunu kapsamında sayılın yerlerden olmadığına’ dair Tarımsal Etüt Raporundaki bu ifadenin doğruyu ve gerçeği yansıtmadığı,

– İzmir İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nün bu yazısıyla 3573 sayılı Kanunun 20. Maddesinin ikinci paragrafında yer alan ‘Zeytinlik Sahalar daraltılamaz’ hükmüne ve Tarım Arazilerinin Korunması Kullanılması ve Planlanmasına Dair Uygulama Talimatının ‘Güneş Enerji Santrali (GES) müracaatlarının değerlendirilmesi’ başlıklı 16.maddesi (5).paragrafında ifade edilen ‘…Ayrıca, mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ve sulu tarım arazilerinde güneş enerji santrali kurulum izni verilmeyeceği de görüş yazısında ifade edilecektir’ hükmüne ve yine aynı talimatın aynı madde (9).fıkrası gereğince ‘arazi sınıfının kuru marjinal tarım arazisi olması zorunlu olduğundan, bu sınıf dışındaki arazilerdeki talepler hiçbir şekilde toprak koruma kurulu gündemine alınmayacaktır’ hükmüne aykırı davranıldığı,

– 163 ada 37 parselin ‘zeytin ağaçlı tarla’ özelliği dikkate alınmadan, arazinin tamamı için kuru marjinal tarım arazisi sınıf tespiti yapıldığı ve böylece sayılan mevzuat hükümlerine aykırı işlem yapıldığı,

– Ayrıca; Tarım ve Orman Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğünün 25.12.2022 tarih ve E8196691 sayılı yazısı ile İzmir İl Müdürlüğünün ‘…163 ada 37 nolu parselin zeytinlik tanımlı yerlerden olmadığına dair görüş oluşturmasının 3573 sayılı Kanun hükümlerine aykırı bulunduğu, parselin mahallinde uydu görüntüleri ile tespit edilmiş olan zeytin ağaçları bulunan kısmının Bakanlığımız TAD portal sisteminde kayıt altına alınarak mevcut zeytin ağaçlarını korunması, parselin zeytinlik alanı dışındaki kısmının 5403 sayılı Kanun kapsamında değerlendirmeye alınarak, talebe yönelik görüşün yetki devri çerçevesinde İl Müdürlüğünce yeniden oluşturulması…’ şeklindeki Genel Müdürlük kararı ve talimatında yer alan ifadeler gayet net ve anlaşılabilir olduğu halde…, en basit tanımı ile bu konuda Bakanlığımızca verilen görüş ve değerlendirmelere aykırı hareket edilmesine, İzmir İl Müdürlüğünce ısrarla devam edildiği tespit edilmiştir.”

Bakanlık, gerçekleştirilen inceme sonucunda şu kararlara vardı:

– “Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından iki kez yazılı olarak ikaz edilmelerine rağmen, Bakanlık talimatlarına aykırı harekette ısrar edilerek, böylece hem 3573 sayılı Kanunun, hem de 5403 sayılı Kanunun hilafına olarak, mevzuata aykırı şekilde tarım dışı kullanıma izin verildiği, hatalı verilen bu tarım dışı kullanım sebebiyle de Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca da ÇED Olumlu Raporu verilmesine zemin hazırlamasında dolayı, ismi sayılan İzmir İl Tarım ve Orman Müdürlüğü personelinin idari sorumlulukları sabit olduğundan, adı geçenler hakkında Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliğinin 30.maddesi uyarınca, İzmir Valiliği’nce gerekli disiplin soruşturmalarını yapılmasına,

– Belirtilen parselde güneş enerji santrallerinin (GES) kurulması halinde 3573 sayılı Kanunun 20.maddesinin 2.paragrafındaki hükmüne aykırı olarak zeytinlik alanların daraltılmasını söz konusu olacağı anlaşıldığından, bu konuda İzmir İl Tarım ve Orman Müdürlüğünce ivedi olarak yatırımcı firma lehine oluşturulan 31.03.2022 tarih ve E-5063367 sayılı tarım dışı kullanım uygun görüş yazısının iptal edilmesi gerektiğine bakanlık oluruyla karar verilmiştir.”

İzmir İl Tarım ve Orman Müdürü Görevden Alındı

Av. Cem Altıparmak, hakkında disiplin soruşturması açılmasına karar verilen İzmir İl Tarım ve Orman Müdürünün, 15 Eylül 2023’de Resmi Gazete‘de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı kararıyla görevinden alındığını belirtti.

İzmir İl Tarım ve Orman Müdürlüğünün zeytinliğe ilişkin etüt raporunun hukuk dışı bir işlem olduğunun belirtildiği açıklamada, bunun “sadece disiplin suçu değil aynı zamanda görevi kötüye kullanma suçu da oluşturacak işlemler” olduğu belirtildi.

Altıparmak, karara ilişkin yaptığı değerlendirmede şu ifadeleri kullandı: “Bu rapor, İdarenin hukuk devleti ilkelerine aykırı, taraflı ve sübjektif şekilde hareket edip, sermaye ile hukuk ve etik dışı ilişkiler kurduğunda, halkı nasıl mağdur ettiğini ve hukuki güvenlik hakkından nasıl mahrum bıraktığını gözler önüne sermiştir.”

Rapora rağmen 30 Eylül’de GES firmasına ait iş makinalarının Mustafa Şenbahar’ın ağaçlandırdığı zeytinliğe “zemin etüdü çalışması” gerekçesiyle girerek yüzlerce zeytin ağacını kesti.

Durumu haber alan Şenbahar derhal yasa dışı kesime müdahale etti. Jandarmayı olay yerine çağıran Şenbahar, elindeki raporu yasal mercilere ve şirket yetkililerine sunarak yasa dışı kesime engel oldu.

Cem Altıparmak, şunları söyledi: “Büromuzca da GES firmasının vekili ile temasa geçilerek Bakanlık Raporu bir kez daha GES firmasına iletilmiş ve hukuk dışı bu kesimin bu aşamada durdurulması sağlanmıştır. Yaşanan bu gelişmeler, hukuk devleti ilkesinin ve halkın adalete olan güven duygusunun, idarelerin hukuk tanımaz işlemleri ile ne kadar çabuk ve hızlı bir şekilde ihlal edilebileceğini hepimize göstermiştir.”