“Kara” Liste Yayımlandı: Türkiye’den 17 Şirket Var

Urgewald’ın Avrupa İklim Ağı’nın da dahil olduğu 30 STK’yla birlikte hazırladığı “Küresel Kömürden Çıkış Listesi” çalışmasına göre, kömür şirketlerinin çoğu genişleme politikasını sürdürüyor. Küresel ölçekte kömürlü termik santral sayısı azalmasına rağmen, Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 60 ülke yeni santral planlamaya devam ediyor.

Küresel İklim Grevi’nden bir gün önce, Avrupa’da enerji konusunda çalışan Urgewald, Avrupa İklim Ağı’nın (CAN Europe) da dahil olduğu 30 sivil toplum kuruluşu ile birlikte, kömür sektöründe faaliyet gösteren şirketleri içeren küresel ölçekteki en kapsamlı veri tabanı, “Küresel Kömürden Çıkış Listesi”ni (Global Coal Exit List, GCEL) yayımladı.

Urgewald’ın direktörü Heffa Schuecking “2019 verilerimiz, kömür endüstrisinin sabırla ele alınması için zaman kalmadığını gösteriyor” diyor. Birleşmiş Milletler ve dünyanın önde gelen iklim bilimcileri, kömüre dayalı elektrik üretiminin hızla sonlandırılması gerektiği konusunda uzun süredir uyarılarda bulunurken, Küresel Kömürden Çıkış Listesi’ndeki 746 şirketin 400’ü kömür faaliyetlerini artırma planlarını sürdürüyor. Schuecking “Bankalar, sigorta şirketleri, emeklilik fonları ve diğer yatırımcıların paralarını kömür endüstrisinden çekmelerinin zamanı çoktan geldi” diyor.

Avrupa İklim Ağı Türkiye İklim ve Enerji Politikaları Koordinatörü Elif Gündüzyeli ise iklim değişikliğinin artık acil durum müdahalesi gerektiren küresel bir kriz olduğunu hatırlatarak “Bu krizin en büyük nedeni de fosil yakıtlar. Yakın zaman önce yayınlanan Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) 1,5 Derece raporuna göre öncelikle kömür kaynaklı enerji üretimine son vermek, 2050’ye kadar ise tüm fosil yakıt kaynaklarından vazgeçmek gerekiyor. Çocukların liderliğinde, bilim insanlarının verdiği alarma cevap olacak Küresel İklim Grevi öncesinde yayımlanan Küresel Kömürden Çıkış Listesi, şirketlerin yüksek karbonlu yatırımlardan çekilebilmeleri için bir araç niteliğinde” diyor.

Polonya’dan Filipinler’e, Mozambik’ten Myanmar’a kadar yöre halkları mahkemelerde ve sokaklarda yeni kömür projelerine karşı çıkıyor. 20 Eylül’de, dünyanın dört bir yanında milyonlarca iklim eylemcisi, kömür ve diğer fosil yakıtlara son verilmesi çağrısında bulunuyor. Küresel Kömürden Çıkış Listesi, Paris Anlaşması’nda belirlenen hedeflere ulaşmak için finans dünyasının arkada bırakması gereken 746 şirketi işaret ederek yön gösteriyor. Bu şirketler arasında Türkiye’den 17 şirket yer alıyor.

Kasım 2017’de ilk kez kamuoyuyla paylaşılan Küresel Kömür Çıkış Listesi, özellikle Avrupa’daki büyük yatırımcıların kömür yatırımlarından çekilmesinde etkin rol oynamıştı. Günümüzde 200’den fazla finansal kurum, bu veri tabanının kayıtlı kullanıcısı. 10 trilyon dolarlık finansal değeri temsil eden sayıda yatırımcı da, GCEL tarafından belirlenen kömürden çekilme kriterlerinden en az birini kullanıyor.

Veri tabanı, başlıca kömür santralı işletmecileri ve üreticilerinin yanı sıra, gelirinin ya da elektrik üretiminin %30’undan fazlasını kömürden elde eden ya da kömür altyapısını genişletmeyi planlayan tüm şirketleri kapsıyor.

Yatırımcıları karbon riskleri konusunda yönlendiren ET Index düşünce kuruluşu, “Urgewald tarafından hazırlanan Küresel Kömürden Çıkış Listesi, atıl varlık ve enerji dönüşümü risklerini anlamak için önemli bir araç ve kömür üretimi ve genişlemesi konusunda en kapsamlı veri tabanlarından biri” diyor. Kısa zaman önce, gelirinin %30’unu kömürden elde eden şirketlere yatırım yapmayacağını açıklayan Zürich Sigorta, listenin önemine “GCEL kömür politikamızı sigorta sektöründe uygulamak için değerli bir araçtır. Bunun yanı sıra özel şirketleri de değerlendiren tek veri kaynağıdır” diyerek dikkat çekiyor.

2019 Küresel Kömürden Çıkış Listesine Genel Bakış
Veri tabanı, 746 şirketin yanı sıra faaliyet alanı kömür arama ve madencilik, kömür ticareti ve taşımacılığı, kömürden elektrik üretimi ve kömür santralları için ekipman üretimi olan 1.400’ün üzerinde iştirakçiyi değerlendiren önemli istatistikler sunuyor. Veri tabanındaki bilgilerin birçoğu yıllık raporlar, yatırımcı sunumları ve şirket web siteleri gibi şirketlerin kendi verilerini paylaştığı birincil kaynaklardan elde ediliyor. Sonuç olarak listelenen şirketler, dünyadaki termal kömür üretiminin %89’unu ve kömürlü termik santral kurulu gücünün %87’sini temsil ediyor.

Proje Aşamasındaki Termik Santral Kapasitesi 579 GW’nin Üzerinde
Planlanan kömürlü termik santral sayısı, küresel ölçekte son üç yılda %50’nin üzerinde azalırken, 60 ülke yeni kömür santralı planlamaya devam ediyor. Bu projelerin inşa edilmesi durumunda, küresel ölçekteki kömürlü termik santral kurulu gücü 579 GW, yani mevcut kurulu gücün yaklaşık %29’u kadar daha artacak. 2019 listesinde, bu artıştan sorumlu 259 kömür yatırımcısı tanımlanıyor.

Kömür Madenciliği ve Kömür Altyapısının Genişlemesi
GCEL’de yer alan 200’den fazla şirket, yöre halkları tarafından oluşan muhalefete rağmen kömür madenciliği faaliyetlerini genişletmeye devam ediyor. Avrupa’da kömür madenciliği sektöründeki 23 şirketten yedisi Polonya’da, dokuzu ise Türkiye’de faaliyet alanını genişletiyor. Bu iki ülkede de, yeni kömür projelerine karşı muhalefet güçlü. Örneğin, Muğla’da yöre halkı, işletmedeki kömür santrallarının ömrünü uzatmak ve bölgede yer alan linyit madenlerini genişletmek üzere çalışan Bereket, IC İçtaş Holding ve Limak Enerji’nin kömür projelerine karşı mücadele ediyor.

Dünyanın birçok bölgesinde yeni kömür madenlerinin geliştirilmesi, demiryolları veya limanlar gibi kömür taşımacılığı altyapısının geliştirilmesine bağlı. GCEL’deki 34 şirket, aynı zamanda kömür altyapısı inşa eden şirket olarak belirlendi.

Küresel Ölçekteki Kömür Sektörü Hakkında İstatistikler

Şirketler:
Kömür Kullanımından Çıkış Listesi’nde belirtilen 746 holdingden 361’i kömür santralı işletiyor ya da proje geliştiriyor, 237’si kömür madenciliğinde faaliyet gösteriyor. Listede belirtilen 148 şirket, kömür ticareti, kömür madeni işleme, kömür taşımacılığı ve kömür endüstrisi için özel ekipman temini gibi sektörlerde hizmet veriyor. En çok kömür şirketine sahip dört ülke Çin (164 adet), Hindistan (87 adet), ABD (82 adet) ve Avustralya (51 adet).

Listede yer alan Türkiye merkezli şirketler ise şöyle: Bereket Enerji Üretim A.Ş., Çalık Energy, Çelikler Holding, Ciner Group, Diler Holding, Doğanlar Yatırım Holding A.Ş., Ege Trade, Elektrik Üretim A.Ş. Genel Müdürlüğü (EÜAŞ), Eren Holding, Hattat Holding, IC İbrahim Çeçen Yatırım Holding, Kolin Group, Limak Energy, OYAK Birleşik Enerji A.Ş. (BİREN), Polyak Eynez Enerji Üretim Madencilik Sanayi ve Ticaret, Teyo Yatırım ve Dış Ticaret, Yildirim Group

Ülkeler: 
Planlanan kömür santralları, 26 “öncü ülkenin” ekonomisini kömüre bağımlı hale getirebilir. En büyük kömür santralı proje stokuna sahip 10 ülke arasında Çin (226.229 MW), Hindistan (91.540 MW), Türkiye (34.436 MW), Vietnam (33.935 MW) Endonezya (29.416 MW), Bangladeş (22.933), Japonya (13.105 MW), Güney Afrika (12.744 MW), Filipinler (12.014 MW) ve Mısır (8.640 MW) yer alıyor.

Avrupa Birliği’ndeki, kömür kurulu gücünü en yüksek miktarda artırmayı planlayan ülke Polonya (6.870 MW). BlackRock, iklim değişikliğiyle mücadele konusunda kamuoyuna açıklamalarının aksine, yeni kömür santralı geliştiren şirketler arasında dünyadaki en büyük kurumsal yatırımcı olarak öne çıkıyor. BlackRock’un, Aralık 2018 itibarıyla kömür şirketlerine yatırım yaptığı hisse ve tahvillerin değeri 11 milyar doların üzerinde seyrediyor.

Haziran 2019’da Norveç’in Hükümet Emeklik Fonu, bünyesinde 10 GW üzerinde kömür kurulu gücü olan ya da yılda 20 milyon tondan fazla kömür üretimi yapan şirketleri portföyünden çıkararak kömürden yatırımlarını çekme yolunda ilerici bir adım attı. Fon, günümüzde üç adet kömürden çıkış kriterinden ikisini portföyüne uyarlamış durumda. Fonun 2015 yılından bu yana bünyesinden çıkardığı kömür yatırımının toplam 9 milyar euro civarında olduğu tahmin ediliyor.

Ticari faaliyet gösteren 26 banka, yeni kömürlü termik santral yapmak üzere geliştirilen proje finansmanı anlaşmalarına katılmayacağını taahhüt etti. Önde gelen dokuz banka da, gelirlerindeki ya da elektrik üretimindeki kömür payı belirlenen eşiğin üstünde olan müşterilerinin kurumsal finansmanını sona erdirmeyi taahhüt etti.

16 sigorta şirketi, kömür projelerinin sigorta sözleşmesini sonlandırdı ya da önemli ölçüde kısıtladı. Küresel reasürans pazarının %45’ini temsil eden sigorta şirketleri, yatırımlarının önemli miktarını geri çekmek üzere adım atmaya başladı. Başlıca finans kuruluşları, portföylerinden kömürü çıkartacakları tarihleri ilan etmeye başladı. Bunların arasında Allianz, KLP, Storebrand, Nationale Nederlanden, Avustralya Commonwealth Bank ve Crédit Agricole bulunuyor.