İstanbul’da yaşanan sıcak dalgalarının karakteristik özelliklerini inceleyen yeni bir araştırmaya göre, en kırılgan ilçeler Ümraniye, Tuzla, Çekmeköy ve Çatalca. Kentleşme yoğunluğunun az olduğu ilçeler, aşırı sıcaklara daha hızlı uyum sağlıyor.
Sıcak dalgaları, iklim değişikliğiyle birlikte daha şiddetli, uzun ve sık hale geldi. 3 Temmuz’dan 6 Temmuz’a kadar üst üste sıcaklık rekorları kırıldı, her yeni gün “en sıcak günü” olarak kayıtlara geçti.
İklim değişikliğinin hava olaylarını ne şekilde etkilediğini inceleyen bilim insanlarının oluşturduğu World Weather Attribution’ın 25 Temmuz’da yayımladığı bir analiz, Temmuz ayında Kuzey Amerika, Avrupa ve Çin’de gözlenen aşırı sıcakların, iklim değişikliği nedeniyle olağandışı olaylar olmaktan çıkıp “çok daha olası” hale geldiğini gösteriyor.
“Detection and regional analysis of heatwave characteristics in Istanbul” başlıklı yeni araştırma ise, sıcak dalgalarının İstanbul’un farklı ilçelerinde ne şekilde deneyimlendiğini ortaya koyuyor.
İstanbul’un İlçeleri için Sıcaklık Uyarı Eşikleri Belirlendi
Araştırmanın birinci yazarı, İstanbul Teknik Üniversitesi Meteoroloji Mühendisliği Doktora Öğrencisi Merve Yılmaz, sıcak dalgalarının olumsuz etkilerine hazırlıklı olmak ve artan sıcaklıklara uyum sağlamaya yönelik eylem planlarıgeliştirebilmek için bölgesel sıcak dalgası eşiklerinin belirlenmesi gibi bazı bilgelere ihtiyaç duyulduğunu söyledi.
Bir yerde sıcak dalgası yaşandığını söylemek için küresel olarak kabul edilen bir sıcaklık seviyesinin olmadığını aktaran Yılmaz, “Bu eşik değer, her bölgenin uzun dönemli sıcaklık seviyelerini inceleyerek tespit edilebiliyor. Benzer şekilde, sıcak hava dalgalarının şiddeti, sıklığı veya sürekliliği gibi karakteristik özelliklerini de belirlemek gerekiyor.
Biz de bu çalışmada, her bölge için uzun dönemli sıcaklık dağılım istatistiklerini inceleyerek ‘şu anda sıcak hava dalgası yaşanıyor’ demeyi mümkün kılacak sıcaklık uyarı eşiklerini belirledik. Bunu yaparken, artan sıcaklıkların ölüm sayıları üzerindeki etkilerini de dikkate alarak, İstanbul’a özgü sıcak hava dalgalarını tanımlayan bölgesel bir değerlendirmede bulunduk” dedi.
En Düşük Eşik Sıcaklıklar Çatalca, Silivri ve Arnavutköy’de
Araştırmaya göre, “sıcak hava dalgası yaşanıyor” diyebilmek için gerekli sıcaklık seviyelerinin, yani sıcak dalgası uyarı eşiklerinin en düşük olduğu ilçeler Çatalca, Silivri ve Arnavutköy.
Benzer şekilde, İstanbul Boğazı’nın kuzey kıyılarında yer alan Sarıyer ve Beykoz ilçelerinde de eşik sıcaklıkların diğer bölgelere kıyasla düşük olduğu gözlemlendi.
Yılmaz’a göre bunun nedeni, kentleşmenin şehrin kalanına göre daha az yoğun olduğu bu ilçelerde, uzun dönem ortalama sıcaklıkların da daha düşük seyretmesi: “Nitekim nüfus ve kentleşmenin yoğun, ölçülen ortalama sıcaklıkların ise yüksek olduğu, İstanbul’un güneyinde yer alan Kartal, Kadıköy ve Fatih ilçelerinde eşik sıcaklıkların en yüksek değerlerine ulaştığını görüyoruz.”
Sıcak Dalgaları, Çatalca’da Neredeyse 2 Kat Daha Şiddetli
“Sıcak hava dalgalarının şiddeti ise, ölçülen sıcaklık ile eşik sıcaklık arasındaki farka bakarak belirleniyor” diyen Yılmaz, eşik sıcaklığın düşük olduğu bölgelerde, ortalama şiddetin yükseldiğini aktardı: “Örneğin eşik sıcaklıkların düşük olduğu Çatalca’da yaşanan sıcak hava dalgalarının ortalama şiddeti (2,4°C), İstanbul geneli için tespit edilen şiddetin (1,4°C) neredeyse iki katı.
Sıcak hava dalgalarının sıklığı söz konusu olduğunda ise bölgesel bir değerlendirme yapmak zorlaşıyor. Ortalama sıklığın, hem eşik sıcaklıkların düşük olduğu Çatalca’da hem de yüksek olduğu Kartal, Fatih, Şişli ve Büyükçekmece ilçelerinde en yüksek değerine (1,4 kez) ulaştığını gözlemledik.”
Kentleşme Yoğunluğu Azaldıkça, Aşırı Sıcaklara Uyum Hızlanıyor
Şile’de gözlenen sıcak dalgaları, en düşük ortalama şiddet (0,6°C) ve sıklık değerlerine (0,6 kez) sahip olsa da, aynı zamanda en uzun süren sıcak hava dalgaları (6,3 gün) olarak dikkat çekiyor. Şile’nin yanı sıra Tuzla‘da (6,3 gün) ve Sarıyer’de (5,7 gün) de sıcak dalgaları İstanbul’un genelinden daha uzun süre devam ediyor.
Yılmaz, sıcak hava dalgalarının süresinin kentleşmeyle de yakından ilgili olduğunu belirtirken Çatalca’yı örnek gösterdi: “Çatalca’da sıcak dalgalarının ortalama şiddetini, ilginç bir şekilde, yoğun kentsel bölgelerden daha yüksek tespit ettik. Ancak kentleşme ve yapay yüzey alanlarının seyrek olduğu bölge, hızla yükselen sıcaklıklara çabuk uyum sağlayabiliyor ve yükselen sıcaklıklar kısa bir süre sonra düşüyor. Çatalca’da sıcak hava dalgaları ortalama 3,6 gün devam ediyor – bu, İstanbul’da gözlenen en kısa süre.
Sıcak hava dalgalarının hem şiddetini hem de süresini dikkate aldığımızda, en tehlikeli değerler Ümraniye, Tuzla, Çekmeköy ve Çatalca’da gözleniyor. Bu ilçelerde sıcak hava dalgalarına karşı kırılganlığın daha yüksek olduğu söylenebilir.”
Sıcak Dalgası Uyarı Sistemleri Geliştirilmeli
Küresel iklim değişikliği nedeniyle sıcak hava dalgalarının sıklığı, sürekliliği ve şiddeti giderek artıyor. Bu haliyle sıcak dalgaları, özellikle büyük şehirlerde yaşayan insanlar için önemli bir tehdit unsuru haline geldi.
Yılmaz, yapılması gerekenleri şu şekilde özetledi: Buna karşı önlem almak, etkili sıcak hava dalgası uyarı sistemleri geliştirebilmek ve iklim eylem planları hazırlamak için her bölgeye özgü sıcak hava dalgası özelliklerini ve bölgenin sıcak hava dalgalarına karşı kırılganlığını ortaya çıkarmak gerekiyor.
Böylelikle belirlenen eşik değerler, meteorolojik verileri izleyen bir sisteme entegre edilebilir. Gözlenen değerler eşik değerleri aştığında sıcaklık uyarıları yapılabilir. Kırılgan bölgeler tespit edilerek sağlık altyapısının iyileştirilmesi, acil durum müdahale sistemlerinin güçlendirilmesi ve kentsel ısı yönetimi önlemlerinin uygulanması gibi, dayanıklılığı artırmaya yönelik stratejiler geliştirilebilir.”
