İspanya’daki adil dönüşüm planı ile 300 bin kişiye istihdam sağlanması planlanıyor. Ülkede aynı zamanda dönüşüm sürecini yönetmek adına Adil Dönüşüm Enstitüsü kuruldu.
30 Haziran tarihinde İspanya’daki 15 termik santraldan 5 GW kurulu güçte yedi tanesi üretimini durdurdu. Kapatılan santrallar arasına 2020-2021 döneminde, 3,7 GW kurulu güce sahip dört adet termik santral da katılacak. İki yıl içerisinde İspanya’nın kömür santralı sayısı 15’den üçe gerileyecek. Daha önce görülmemiş şekilde ve hızda gerçekleşen bu değişiklikle geçtiğimiz üç yılda İspanya’daki elektrik üretiminin karbon yoğunluğu yarıya indi.
2019 yılında İspanya, kurulu gücüne 6528 MW’lık yenilenebilir enerji ekleyerek, toplam kapasitesini 54.457 MW’a çıkardı. Yenilenebilir enerji kurulu gücünde kırdığı bu rekor ile İspanya, Avrupa’daki fotovoltaik güneş sektöründe en büyük pazar haline geldi. İspanya’nın amacı, 2030 yılına kadar elektrik sisteminin %74’ünü yenilenebilir kaynaklardan karşılamak. Mevcut durumdaki %46’lık payla kıyaslandığında önemli bir artış olan bu durumun 300.000 yeni istihdam yaratması öngörülüyor.
Dönüşümün temel nedeni artan karbon fiyatları ve Avrupa Birliği’nde (AB) yeni uygulamaya konan emisyon limitleri olsa da İspanya Hükümeti’nin bu zorlu dönüşüm sürecinde işçilere verdiği destek konusundaki siyasi kararlılığı, dönüşümün sendikaların desteğiyle olmasını sağladı.
İspanya’da, kömüre dayalı bölgelerin dönüşümünü desteklemek, sosyal ve ekonomik değişimi hızlandırmak üzere Adil Dönüşüm Enstitüsü kuruldu. Bu durum, benzer zorluklar yaşayan diğer ülkeler için küresel ölçekte örnek teşkil ediyor.
Bu süreçte hükümet, elektrik şirketleri ve sendikalar arasındaki anlaşma, santralların kapanması sürecinden etkilenen tüm çalışanları korumak üzere tasarlandı. Anlaşma aynı zamanda eğitim kursları ve yoğun emek gereksinimi olan söküm faaliyetleri yoluyla, taşeron işçilere yönelik fırsatlar içeriyor.
Tasarlanan yenilikçi ihale süreci de yeni yenilenebilir enerji üreten şirketlerin, kamuya ait ve eskiden kömürden elektrik üreten enerji şirketleriyle rekabet etmesini sağlıyor. Örneğin, İspanya’nın kuzeyindeki Aragon şehrinde yer alan şirketler, daha önce 1100 MW’lık bir kömür santralının bağlı olduğu şebekeye erişim sağlamak için rekabet halindeler ve yaklaşık 1725 MW kurulu güce sahip yenilenebilir enerji projesi sunacaklar. Şebekeye erişim sağlama kararını etkileyen faktörler arasında enerji üretiminin yanı sıra sosyal, çevresel ve istihdama yönelik etmenler yer alıyor. Başka bir deyişle yeni yenilenebilir enerji projeleri ekonomik büyüme sağlıyor. Bu şebeke erişimine yönelik İspanya’nın getirdiği bir yenilik.
Etkilenen bölgelerde yer alan işletmeler, sendikalar, kent konseyleri, girişimciler ve yerel bilgiye sahip diğer kurumlardan oluşan başlıca paydaşlar, hükümetin Acil Eylem Planı bünyesinde desteklenmek üzere katılımcı biçimde ve tabandan gelen taleple proje başvurusunda bulunmayı planlıyorlar. Bu projelerle adil dönüşümden etkilenecek ve ekonomisi kömüre dayalı bölgelerde alternatif ve sürdürülebilir şekilde ekonomik faaliyet yaratmayı hedefliyorlar. Amaç, sürdürülebilirlik ve yenilikçilik prensiplerine dayalı, santralların kapanmasından etkilenen işçiler için yaratılacak istihdamın yanı sıra kadınlar ve gençler için daha fazla fırsat yaratan ve birçok alternatif sunan seçenekler oluşturmak.
Adil Dönüşüm sürecine tahsis edilmiş özel fonlar da oluşturuldu. 2018 yılından bu yana, madenlerin ve termik santralların kapatılmasından etkilenen projeleri ve işçileri desteklemek için yaklaşık 600 milyon Euro ayrıldı. Gelecekte bu fonların ölçeğinin daha da artması öngörülüyor.
İspanya Adil Dönüşüm Enstitüsü Müdürü Laura Martin Murillo Enstitünün amacını şu sözlerle açıkladı: “İspanya Adil Dönüşüm Enstitüsü, adil dönüşümden etkilenen bölgelerde uzun vadeli istihdam yaratacak projeleri katılımcı süreçlerle destekliyor. Yenilenebilir enerjinin yaratacağı istihdam, kömür santrallarının kapatılmasıyla oluşacak iş kaybının birkaç misli üzerinde olacak.” Adil dönüşümü gerçekleştirmenin birçok zorluğunun bulunduğunu hatırlatan Murillo, “Ancak Ekolojik Dönüşüm Bakanlığı, İspanya’da kömür santrallarının kapatılması sonucunda kimsenin arkada bırakılmamasını sağlamak üzere benzeri görülmemiş bir çaba sarf ediyor” dedi.
İspanya Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve Ekolojik Dönüşüm Bakanı Teresa Ribera da hükümetin, kömür santrallarında çalışan işçilerin alternatif gelir kaynaklarına ulaşmasını sağlamak konusunda kararlılık gösterdiğini belirterek, “Etkilenen bölgelerde yeşil iş fırsatlarının yaratılmasını sağlıyoruz. Enerji sistemine olan katkıları ile bugünün refahının oluşturulmasına destek sunan toplumsal kesimin enerji geleceğinin parçası olabilmeleri için, bu bölgelerde yeni yenilenebilir enerji projeleri inşa etmek istiyoruz” dedi.
Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu Genel Sekreteri Sharan Burrow ise “İspanya’daki sendikalar ve hükümet, kömürden temiz enerji kaynaklarına adil dönüşüm ve ekonomisi kömüre dayalı bölgelerde yeni ve kaliteli işler yaratılmasına yönelik bir plan oluşturmak üzere birlikte çalışıyor. Sosyal diyaloğa dayalı ve işçiler ile yöre halkını önceliklendiren bu yaklaşım dünyaya örnek teşkil ediyor. Taşeron işçilerin de dahil olduğu çalışanlar, eğitim ve yeni istihdam fırsatlarıyla dönüşümün olumsuz etkilerinden korunuyor. Plan, santralların kapanmasından doğrudan etkilenen işçilere, gençler ve kadınlara, yenilenebilir enerji ihaleleriyle yeni işler ve yerel ekonomik kalkınma girişimleri sunuyor. Bu fırsatlar sürecin parçası olan sendikalar tarafından belirleniyor ve dağıtılıyor. Şimdi hükümetin ve İspanya’daki sosyal açıdan etkin bu kurumların planı hayata geçirmeleri gerekiyor. İspanya’daki sendikaları ve hükümeti adil dönüşüm anlaşması için tebrik ediyoruz ve sonraki adımları görmeyi bekliyoruz” diye konuştu.
