IEA’nın son piyasa raporu, mevcut politikalar temelinde talebin 2026’ya kadar düşeceğini öngörüyor, ancak uluslararası iklim hedeflerine ulaşma yolunda daha sert bir düşüş sağlamak için daha güçlü eylemlere ihtiyaç var.
Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) yıllık kömür piyasası raporunun son baskısına göre, bu yıl tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştıktan sonra, küresel kömür talebinin 2026’ya kadar düşmesi bekleniyor. Rapor ilk kez tahmin dönemi boyunca küresel kömür tüketiminde bir düşüş öngörüyor.
Kömür 2023, küresel kömür talebinin 2023 yılında %1,4 oranında artarak ilk kez 8,5 milyar tonu aşacağını öngörüyor. Küresel artış, bölgeler arasındaki keskin farklılıkları maskeliyor. Tüketim, AB ve ABD’de her biri yaklaşık %20’lik rekor düşüşler de dahil olmak üzere, 2023 yılında gelişmiş ekonomilerin çoğunda keskin bir düşüş gösterecek. Bu arada, yükselen ve gelişmekte olan ekonomilerde talep çok güçlü olmaya devam ediyor ve artan elektrik talebi ve zayıf hidroelektrik üretimi nedeniyle 2023 yılında Hindistan’da %8 ve Çin’de %5 oranında artıyor.
Bununla birlikte, rapor, hükümetlerin daha güçlü temiz enerji ve eklem politikaları sebebiyle, enerji verimliliği politikaları açıklamaması ve uygulamaması durumunda bile, küresel kömür talebinin 2026 yılına kadar 2023 seviyelerine kıyasla %2,3 oranında düşmesini bekliyor. Bu düşüş, 2026’ya kadar olan üç yıl içinde devreye girecek olan yenilenebilir enerji kapasitesindeki büyük artıştan kaynaklanacak.
Bu küresel yenilenebilir kapasite artışının yarısından fazlasının şu anda dünya kömür talebinin yarısından fazlasını oluşturan Çin’de gerçekleşmesi bekleniyor. Sonuç olarak, Çin’in kömür talebinin 2024 yılında düşmesi ve 2026’ya kadar plato çizmesi bekleniyor. Bununla birlikte, Çin’de kömürün görünümü önümüzdeki yıllarda temiz enerjinin yayılma hızı, hava koşulları ve Çin ekonomisindeki yapısal değişimlerden etkilenecek.
Şu anda elektrik üretimi, çelik üretimi ve çimento üretimi için en büyük enerji kaynağı olan ve aynı zamanda insan faaliyetlerinden kaynaklanan CO2 emisyonlarının en büyük kaynağı olan kömüre yönelik küresel talepte öngörülen düşüş, tarihi bir dönüm noktası olabilir. Ancak, Küresel Pazar raporuna göre, tüketimin 2026 yılına kadar 8 milyar tonun üzerinde kalacağı tahmin ediliyor. Paris Anlaşması’nın hedefleriyle tutarlı bir oranda emisyonları düşürmek için, karbonu tutulmayan kömür kullanımının önemli ölçüde daha hızlı düşmesi gerekecek.
“Kömür Talebindeki Düşüş Yapısal”
IEA Enerji Piyasaları ve Güvenlik Direktörü Keisuke Sadamori, küresel kömür talebinde birkaç kez düşüş görüldüğünü, ancak bunların Sovyetler Birliği’nin çöküşü veya COVID-19 krizi gibi olağanüstü olaylarla ilişkili olduğunu söyledi. Sadamori bu kez durumun farklı göründüğünü söylerken şöyle devam etti: “Zira düşüş daha yapısal ve temiz enerji teknolojilerinin zorlu ve sürekli genişlemesinden kaynaklanıyor. Kömür için bir dönüm noktasının ufukta göründüğü açık; ancak Asya’nın kilit ekonomilerinde yenilenebilir enerjilerin yayılma hızı bundan sonra ne olacağını belirleyecek ve uluslararası iklim hedeflerine ulaşmak için çok daha fazla çaba sarf edilmesi gerekecek.”
Rapor, kömür talebi ve üretiminin Asya’ya kaymasının hızlandığını ortaya koyuyor. Bu yıl Çin, Hindistan ve Güneydoğu Asya, 1990’da sadece dörtte biri olan küresel tüketimin dörtte üçünü oluşturacak. Güneydoğu Asya’daki tüketimin 2023 yılında ilk kez ABD ve AB’deki tüketimi aşması bekleniyor. 2026 yılına kadar Hindistan ve Güneydoğu Asya, kömür tüketiminin önemli ölçüde artmaya hazırlandığı tek bölge. Gelişmiş ülkelerin ekonomilerinde, elektrik talebindeki zayıf büyümeye bağlı olarak yenilenebilir enerji kaynaklarındaki genişlemenin kömür tüketimindeki yapısal düşüşü tetiklemeye devam edeceği öngörülüyor.
Bu arada, dünyanın en büyük üç kömür üreticisi olan Çin, Hindistan ve Endonezya’nın 2023 yılında üretim rekorları kırarak küresel üretimi yeni bir zirveye taşıması bekleniyor. Bu üç ülke şu anda dünya kömür üretiminin %70’inden fazlasını gerçekleştiriyor.
Küresel kömür ticaretinin önümüzdeki yıllarda talebin azalmasıyla daralması bekleniyor. Ancak ticaret, Asya’daki güçlü büyümenin etkisiyle 2023 yılında yeni bir zirveye ulaşacak. Çin’in ithalatı 450 milyon tona ulaşarak 2013 yılında kırdığı bir önceki küresel rekorun 100 milyon ton üzerine çıkarken, Endonezya’nın 2023 yılındaki ihracatı da 500 milyon tona yaklaşarak yine küresel bir rekor kıracak.
