Doğalgaz Tüketiminde Artış Riskleriyle Beraber Gelecek

23 Ocak 2018 tarihli ve 30310 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 18/01/2018 tarihli ve 7649/1 sayılı Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) kararına göre Türkiye’nin 2018 yılı ulusal doğalgaz tüketim miktarının bir önceki yıla nazaran yaklaşık %18,5 oranında artarak 54.523.999.692 Sm3’e ulaşacağı tahmin ediliyor. En güncel yıllık verilere göre tüketimde çevrim/dönüşüm, sanayi ve konut sektörlerinin payı en büyük. Tüketimde artış bazı riskleri beraberinde getiriyor.

23 Ocak 2018 tarihli ve 30310 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 7649-1 sayılı EPDK kararına göre kurulun 18/01/2018 tarihli toplantısında; 4646 sayılı Doğalgaz Piyasası Kanununun 4. maddesinin 4. fıkrasının (a) bendinin 4. paragrafı, (b) bendinin 2. paragrafı, (e) bendinin (6) numaralı alt bendi, 7. maddesinin (a) fıkrasının 2. bendi ve geçici 2. maddesi ile Doğalgaz Piyasası Lisans Yönetmeliğinin 19, 25 ve 26. maddeleri uyarınca, 2018 yılı ulusal doğalgaz tüketim tahmininin, doğalgazın 9155 kcal/m3 üst ısıl değeri esas alınarak 54.523.999.692 Sm3 (580.135.356.720 kWh) olarak belirlenmesine karar verildi. Bu rakam, büyük ölçüde ithalata bağımlı olunan doğalgazda bir önceki yıla nazaran yaklaşık %18,5’luk bir tüketim artışına işaret ediyor.

Enerji Güvenliğine İlişkin Risklere Ek Olarak, Ekonomik ve Çevresel Riskler de Artıyor

EPDK’nın doğalgaz tüketimindeki bu artış beklentisi dikkat çekici. Türkiye’nin birincil enerji (TPES) arzındaki payı %30,2; elektrik üretimindeki payı ise %38,6 (Uluslararası Enerji Ajansı 2015 yılı verileri) olan ve neredeyse tamamen ithalata bağımlı olunan doğalgazda tüketimin hızla artıyor oluşu enerjide dışa bağımlılık, buna bağlı cari açığın artması, iklim krizine katkı sunan fosil yakıtlara dayalı büyüme gibi riskleri de artırıyor. EPDK Doğalgaz Sektörü 2016 raporuna bakıldığında doğalgaz tüketim trendinin devam ettiği ve bir önceki yıla nazaran yaşanan artışın 2011 yılı sonrasında en üst seviyeye ulaştığı görülebilir (Şekil 1).

Şekil 1. 2007-2018 toplam doğalgaz tüketim miktarları (Milyon Sm3) ve önceki yıla göre değişim (%) (Veri: EPDK, Grafik: Arif Cem Gündoğan, * EPDK tarafından Resmi Gazete’de belirtilen tahmin miktarları)

Artışın Lokomotifi Dönüşüm/Çevrim, Sanayi ve Konut Sektörleri

Peki tüketimdeki bu artışın lokomotifleri neler? Son resmi yıllık verilere göre (2016) doğalgaz tüketiminde sektörlerin paylarına bakıldığında (%) öne çıkan ilk 3 sektörün dönüşüm/çevrim sektörü (%36,05), sanayi sektörü (%30,37) ve konut sektörü (%25,04) olduğu ortaya çıkmakta (Şekil 2).

Şekil 2. 2016 yılı toplam doğalgaz tüketiminde sektörlerin payları (%) (Veri: EPDK, Grafik: Arif Cem Gündoğan)

Tüketimdeki payı en yüksek olan üç sektörden dönüşüm/çevrim sektörü ve sanayi sektörü alt sektörlerinin toplam tüketimdeki payları incelendiğinde ise konut sektörü payından (%25,04) biraz fazlasının (%27,09) elektrik santrallerine ait olduğu görülebilir. Bunu elektrik otoprodüktör santralleri (%7,52), OSB’ler (%7,03), kimya ve petrokimya sektörü (%5,25) ve ametal mineraller (cam, seramik, çimento sektörleri, %3,7) takip etmekte (Şekil 3 ve Şekil 4). Öne çıkan tüm bu sektör ve alt sektörlerde gerçekleştirilebilecek enerji verimliliği tedbirleri ekonomik ve çevresel risklerin en aza indirgenebilmesi; enerji güvenliğinin sağlanabilmesi adına öncelikli öneme sahip.

Şekil 3. 2016 yılı toplam doğalgaz tüketiminde Sanayi alt sektörlerinin payları (%) (Veri: EPDK, Grafik: Arif Cem Gündoğan)

Şekil 4. 2016 yılı toplam doğalgaz tüketiminde Dönüşüm/Çevrim alt sektörlerinin payları (%) (Veri: EPDK, Grafik: Arif Cem Gündoğan)

Bilindiği üzere Türkiye cari açığının önemli miktarını (2015 yılında 37.8 milyar dolar, TÜİK verisi) enerji ithalatı oluşturuyor. İthal edilen miktara kıyasla doğalgaz üretimi ihmal edilebilecek oranda olan Türkiye, doğalgaz ithalatında neredeyse tamamen beş ülkeye bağımlı halde. Bu ülkeler Rusya, İran, Azerbaycan, Cezayir ve Nijerya olarak sıralanabilir. 2006 yılından bu yana doğalgaz tedarik edilen ülkelerin sayısı çeşitlendirilmeye çalışılıyor ve diğer ülkelerin payı 2006 yılından bu yana yaklaşık %4.5 artmış durumda (Şekil 5).

Şekil 5. 2006-2016 döneminde kaynak bazında  doğalgaz ithalatı payları (%) (Veri: EPDK, Grafik: Arif Cem Gündoğan)

Enerji ithalatının önemli kısmını oluşturan (Şekil 6) doğalgaza dair tüketim artışı tahmini, ülke ekonomisinin ve enerji güvenliğinin de risklere daha açık hale geleceği anlamına geliyor. Doğalgaz tüketimindeki artışın devam ediyor oluşu bunların yanında düşük karbonlu bir ekonomiye geçişte izlek bağımlılığı riskini de beraberinde getiriyor.

Şekil 6. 2015 yılı Türkiye Enerji Dengesi – üretim & ithalat / toplam nihai tüketim (Mtoe) (Grafik: Uluslararası Enerji Ajansı)