Dijital Teknoloji Kullanımından Kaynaklanan Karbon Ayakizimizin Boyutlarını Biliyor muyuz?

YAZI: Prof. Dr. Murat Türkeş, Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi

Kuşkusuz günümüzde dijital teknolojilerin (Bilişim ve İletişim teknolojileri – BİT), yaşamın hemen tüm alanlarında ve tüm insan etkinliklerinde, örneğin enerji ve su dağıtımdan, sanayi ve ulaştırmaya, hizmet sektöründen sağlık, eğitim ve öğretime kadar hemen her sosyoekonomik sektörde insan yaşamını kolaylaştırdığı, üretim ve insan refahını artırdığı çok iyi bildiğimiz bir gerçek.

Öte yandan, diğer insan etkinliklerinin yanı sıra, küresel COVID-19 salgın döneminde kullanıcı sayısı ve kullanım derecesi (kullanım sıklık ve süresi, işlem hacmi, vb.) daha da yaygınlaşan internet ve dijital teknolojilerin önemli bir karbon ayakizi var.

Yaygın BİT kullanımları, tıpkı geleneksel elektrik enerjisi kullanımı, ulaştırma, konut ısıtması vb. sektörlerden olduğu gibi, iklim değişikliğine neden olan karbondioksit (CO₂) ve metan (CH₄) gibi ışınımsal olarak etkin seragazı salımlarının (salım = emisyon) atmosfere verilmesine yol açıyor.

Yapılan bazı çalışma ve değerlendirmelere göre, örneğin:

– Dijital teknolojinin üretiminde kullanılan madde ve enerjinin, toplam seragazı salımları içindeki payı % 2. Bu oran, havacılıktan kaynaklanan salımlara eş bir değer;

– Kullandığımız bilgisayarlar ve ekranları, toplam BİT enerji isteminin yaklaşık % 40’ını kullanıyor ve toplam CO₂salımlarının yaklaşık % 1’i kadar CO₂‘nin atmosfere salınmasına neden oluyor;

– Toplam dünya elektrik enerjisi tüketimin % 4’ünü BİT kullanıyor;

– Sıradan bir istenmeyen (spam) e-postanın karbon ayakizi eşdeğeri 0.3 gram CO2 salımı. Olağan bir e-postanın karbon ayakizi ise, 4 g CO2’dir. Büyük ekleri olan bir eposta ise yaklaşık 50 g CO₂ eşdeğeri bir salıma yol açıyor.

Örneklerden de görülebileceği gibi, iklim değişikliğine, hava, su ve toprak kirliliğine yol açmamak, doğal ve tarımsal ekosistemler ile biyoçeşitliliğe zarar vermemek, su toprak ve su kaynaklarımızı korumak için dijital ayakizimizi azaltmamız gerekiyor.

Her bir epostanın, bir paylaşım ya da beğeninin, karbondioksit salımına, buna bağlı olarak da iklim değişikliğine yol açan seragazlarının atmosferdeki birikimlerinin artmasına neden olduğunu dikkate alarak, ne yapmalıyız? Özetle:

1- Genel olarak internet ve sosyal medya kullanım alışkanlıklarımızı gözden geçirmeli ve zorunlu durumlar dışında çevrimiçi geçirdiğimiz zamanları azaltmalıyız.

2- Akıllı-dijital telefonlarımızda kullanmadığımız uygulamaları sıklıkla temizlemeli, sık kullanmadığımız uygulamalara ait bildirimleri kapatmalıyız.

3- Mesaj ve e-posta kutularını düzenli olarak temizlemeliyiz.

4- Sosyal medyada izlediğimiz hesapları azaltmalıyız.

5- Kullanmadığımız çevrimiçi program ya da web tabanlı uygulamaları bilgisayar ve akılı telefonlarımızdan kaldırmalıyız.

6- İnternet tarayıcısındaki sekmeleri açık bırakmamaya çalışmalıyız.

7- Galerimizi düzenli olarak temizlemeliyiz.

8- Ekran kullanım sürelerimizi denetlemeli ve sınırlamalıyız.

9- Ekran ışığını kısık- ekonomik ayarda tutmalıyız.

10- Kullanmadığımız zaman telefonumuzun kablosuz ağ bağlantısını kapatmalıyız (önemli bir elektrik tasarrufu sağlayabileceğimiz bir önlem).

11- Başta sağlık gelmek üzere, başka zarar ya da olumsuzluklarını da düşünerek, dijital dünyadan uzaklaşmalı ve yeni hobiler edinmeliyiz.

Kaynaklar

Türkeş, M. 2020. İklim değişikliği nedir, iklim gerçekten değişiyor mu, sonuçları nelerdir? Recycling Industry Dergisi, 154:68-71.

Türkeş, M. 2020. İklim değişikliğinin fiziksel bilim temeli -II: Dünyada ve Türkiye’de Gözlenen ve Öngörülen İklim Değişiklikleri ve Değişkenliği. Toplum ve Hekim, 35(1): 3-31.

http://www.bugday.org/blog/sosyal-medya-ve-internetin-gezegene-bedeli/

https://www.bustle.com/p/what-is-a-digital-carbon-footprint-your-technology-use-has-impact-on-the-environment-33428