Azerbaycan’da başlayan ve 22 Kasım’a kadar devam edecek olan COP29’a birçok ülke, müzakere grubu ve ittifakı kendi gündemiyle katılıyor. İklim finansmanı gibi tartışmalı konularda uzlaşmak için yoğun bir mesai ülkeleri bekliyor.
BM iklim zirvesi COP29 için yaklaşık 200 ülke bugün başlayan zirvede bir araya gelecek. Her ülkenin kendi gündemini de beraberinde getirmesi herhangi bir konuda anlaşmaya varmayı zorlaştırabilir. Azerbaycan’ın Bakü kentindeki COP29 zirvesine katılan önemli oyunculardan ve müzakere bloklarından bazıları ise şu şekilde:
Çin
Çin, enerji üretirken iklimi ısıtan fosil yakıtlardan ve yenilenebilir enerji kaynaklarından faydalanıyor. Dünyanın yıllık karbon emisyonunun yaklaşık %30’unu oluşturuyor ve bu oran Çin’i en büyük seragazı kirleticisi konumuna yükseltiyor. Ancak Enerji ve Temiz Hava Araştırma Merkezi’ne göre, ülkenin emisyonları yenilenebilir enerjideki son gelişmelerin ardından zirveye ulaşmış olabilir.
Çin, ABD’den sonra dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olmasına rağmen, 1990’larda başlayan BM iklim müzakerelerinde gelişmekte olan ülke unvanını koruyor.
Bu nedenle, ABD ve diğer sanayileşmiş ülkeleri konu iklim eylemi olduğunda ilk harekete geçmesi gereken ülkeler olarak işaret ediyor. Pekin ayrıca gelişmekte olan ülkeler için iklim finansmanına katkıda bulunma çağrılarını da reddediyor.
Çin, uzun yıllar iklim elçisi olarak görev yapan Xie Zhenhua’nın emekli olmasının ardından yerine eski dışişleri bakan yardımcısı Liu Zhenmin’i COP29’a gönderiyor.
ABD
Dünyanın ikinci en büyük emisyon üreticisi ve en büyük tarihsel emisyon yayıcısı, Donald Trump’ın 2025’te yeniden iktidara gelmesini sağlayacak bir seçimin ardından COP29’a geliyor.
Halihazırdaki ABD Başkanı Joe Biden, zirveye katılmayacak. ABD’yi ise Beyaz Saray’ın kıdemli danışmanı John Podesta liderliğindeki müzakereciler temsil edecek.
Ancak Trump’ın zaferi, yeni bir küresel finans hedefi üzerinde güçlü bir anlaşma veya katkıda bulunması gereken ülke havuzunu artırmaya yönelik bir anlaşma şansını azalttı.
Seçilen Başkan Trump, 2015 Paris Anlaşması’ndan bir kez daha çekilme sözü verdi ve yeşil enerjiyi yaygınlaştırma çabalarını “dolandırıcılık” olarak nitelendirdi.
Biden yönetimi, Enflasyonu Azaltma Yasası aracılığıyla iklim değişikliğinin hafifletilmesi ve uyum sağlanması için yüz milyarlarca dolar sağlasa da ABD, Biden’ın başkanlığı sırasında dünyanın en büyük petrol ve gaz üreticisi olarak rekorlar kırmaya devam etti.
AB
27 ülkeden oluşan AB, COP29 için en ihtilaf yaratan konulardan bazılarına ilişkin pozisyonunu henüz sunmadı.
Yeni iklim finansmanı hedefinin ne kadar büyük olması gerektiği, finansmanın ne kadarının çok taraflı kredi kurumlarından, özel yatırımlardan veya doğrudan ulusal bütçelerden aktarılması gerektiğine dair bir açıklama yapmadı. Ancak Çin’in ve diğer hızlı gelişen ekonomilerin katkıda bulunmasını talep etti.
AB ve üye devletleri, son 10 yılda finansman miktarını iki katından fazla artırdı. Sadece 2023’te, kamu kaynaklarından iklim finansmanına 28,6 milyar euroluk katkıda bulundular.
Birleşik Krallık
Britanya’nın Temmuz ayında seçilen İşçi Partisi hükümeti, Enerji Bakanı Ed Miliband’ın İngiltere’nin “iklim liderliğini geri alacağını” söylemesinin ardından COP29’da iklim konusundaki kararlılığını vurgulamayı planlıyor.
2021’de Glasgow’daki COP26 zirvesine ev sahipliği yapan ülke, 2035 yılı için bir sonraki emisyon azaltım taahhütlerini Bakü zirvesinde sunacağına söz verdi. Ülkelerin üçünü Ulusal Katkı Beyanı (NDC) turu için Şubat ayına kadar vakitleri var.
İngiltere de iddialı bir finans hedefi çağrısında bulundu ancak borç sıkıntısı çeken bütçesinden ne kadar katkıda bulunabileceği belli değil.
Troyka
Kendilerini “troyka” olarak adlandıran COP28, COP29 ve COP30’a ev sahipliği yapan ülkeler, geçen yıl yıllık BM iklim müzakerelerinin sürekliliği sağlamak için işbirliği yaptıklarını söyledi.
Her üç ülkenin de ekonomileri fosil yakıtlara dayalı. COP28’in ev sahibi Birleşik Arap Emirlikleri ve COP30’un ev sahibi Brezilya dünyanın en büyük 10 petrol üreticisi arasında. COP29’un ev sahibi Azerbaycan ise gaz endüstrisinin büyük bir savunucusu.
Nüfusu Kalabalık Gelişmekte Olan Ülkeler
Hızlı gelişen ve kalabalık nüfusa sahip Brezilya, Güney Afrika, Hindistan ve Çin, dünyanın iklim değişikliğiyle mücadele etme becerisi üzerinde çok büyük bir etkiye sahip olabilir.
Her ülke “ortak ama farklılaştırılmış sorumluluklar” kavramı aracılığıyla daha fazla iklim finansmanı talep etti; bu da tarihsel olarak en fazla emisyon salımı yapan zengin ülkelerin sorunu çözmek için daha fazlasını yapması gerektiği anlamına geliyor.
Diğer Müzakere Blokları
G77 + Çin
Gelişmekte olan 77 ülke ve Çin’den oluşan bu ittifak, zengin ülkelerin karbon emisyonunu azaltma konusunda yoksul ülkelere göre daha büyük bir sorumluluğa sahip olduğunu söylüyor.
Afrika Müzakereciler Grubu
Afrika ülkeleri daha fazla iklim finansmanı için COP29’a baskı yapacak ve Paris Anlaşması’nın karbon piyasası kurallarına ilişkin 6. Maddesini gelecek yılın başında yürürlüğe koyacak.
Bu yıl Doğu Afrika’da yaşanan su baskını ve Sahel’deki ölümcül sıcak hava dalgalarının ardından kayıp ve zarar fonunun atıl kalmasından endişe duymaya devam ediyorlar.
Afrika ülkeleri, fonun teknik yardım biriminin Nairobi yerine yüksek maliyetli bir şehir olan Cenevre’de konumlandırılması yönündeki karara da itiraz etmeyi planlıyor.
Fonun genel merkezi Filipinler’de olacak, ancak iklim kaynaklı doğal afetlerden zarar gören ülkelere destek sağlayan teknik yardım organı İsviçre’de yer alacak.
Küçük Ada Devletleri İttifakı
Başta deniz seviyesinin yükselmesi olmak üzere iklim etkilerinden orantısız bir şekilde etkilenen güçlü bir ülke grubu olan AOSIS bloğu, iklim finansmanında trilyonlarca dolar sağlamaya ve fosil yakıt kullanımını aşamalı olarak ortadan kaldırmaya yönelik küresel çabaları ilerletmeye odaklanıyor.
En Az Gelişmiş Ülkeler Grubu
Bu grubun 45 ülkesi de iklim değişikliğine karşı oldukça savunmasız durumda. İklim değişikliğine ise katkıları oldukça az. Gelişmiş ülkelerden, tercihen hibe şeklinde önemli miktarda fon talep ediyorlar. Ayrıca kayıp ve zarar fonuna daha fazla para akmasını istiyorlar.
Yüksek Hedef Koalisyonu
Marshall Adaları’nın başkanlığını yaptığı bu grup, daha agresif emisyon azaltıcı hedefler ve politikalar için baskı yapıyor.
