COP29’daki Emisyon Azaltım ve Fosil Yakıt Müzakereleri için 2. Şans Doğdu

COP29’da seragazı emisyonlarını azaltmaya yönelik önlemler ve “fosil yakıtlardan uzaklaşma” konusunda tarihi bir anlaşma için yapılan çalışmalar, petrol zengini Suudi Arabistan ve bazı diğer gelişmekte olan ülkelerin karşıtlığı nedeniyle sonuçsuz kaldı. Ancak COP başkanlığı görüşmelerin çöküşünü önlemek amacıyla yeni müzakereler başlatacağını duyurdu…

Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de devam eden BM COP29 iklim zirvesindeki müzakerelerde ülkeler, hafta sonu azaltıma dair bir anlaşmaya varamayınca, görüşmelerin gelecek yıla ertelenmesi kararı alındı. Ancak COP29 Başkanı Mukhtar Babayev, bu hafta Bakü’deki toplantıya güçlü bir sonuç çıkarmak isteyen birçok ülkenin desteğiyle Pazartesi günü yapılan bir ana oturumda, görüşmeleri yeniden başlatmaya yönelik çabaları duyurdu. Oturumda konuşan Babayev, “COP29, iklim değişikliğiyle mücadele konusunda hafızalardan silinmeyecek şekilde davranarak sessiz kalmayacak” dedi.

Hükümetler, geçen yıl COP28’de kabul edilen “fosil yakıtlardan uzaklaşma” taahhüdünü, bu yıl COP’taki başka anlaşmalarla pekiştirme konusunda zorlandı. Bu taahhüt, geçen ay Kolombiya’nın Cali kentinde yapılan COP16’da iklim ve biyolojik çeşitlilikle ilgili bir kararın dışında bırakıldı.

Eski COP başkanı ve WWF İklim ve Enerji Lideri Manuel Pulgar-Vidal, enerji dönüşümü için finansmanın, emisyonları azaltma konusunda ilerleme sağlamak için kilit bir rol oynayacağını söyledi. Gelişmekte olan ülkeler ise enerji dönüşümü için finansman talep etti.

Pulgar-Vidal, bir açıklamasında, COP görüşmelerinde ilk haftada yaşanan zorlukların ardından, tarafların artık birlikte çalışarak, emisyonları hızla azaltmak için gereken iklim çözümleri etrafında bir konsensüs oluşturma fırsatına sahip olduğunu belirterek, “Bu COP’un, ülkelerin emisyon azaltımlarında daha fazla çaba sarf etmeleri gerektiği konusunda güçlü bir mesaj vermesi çok önemli” dedi.

Çöküşün Eşiği mi?

Cumartesi akşamı, birçok COP29 delegesi uzun bir ilk haftanın ardından rahatlayıp moral bulurken, müzakereciler, emisyonları azaltmaya yönelik tartışmalar için bir ilerleme yolu konusunda anlaşmaya varamadı.

Gelişmiş ülkeler, küçük ada devletleri, en az gelişmiş ülkeler (the least developed countries – LDC’ler) ve bazı Latin Amerika ülkelerinden oluşan bir koalisyon, geçen yıl benimsenen küresel fosil yakıtlardan uzaklaşma taahhüdünü ileri bir noktaya taşımak amacıyla bu konuyu, 2021’deki COP26’da kurulan, emisyonları azaltma çabalarını artırmayı amaçlayan İklim Değişikliğiyle Mücadele Çalışma Programı (Mitigation Work Programme) üzerinden tartışmak istiyorlar.

Gözlemcilere göre, bu grup, emisyonları azaltmaya yönelik bir “kolaylaştırma süreci ve platformu” kurmayı ve hükümetleri, yeni kömürle çalışan santraller inşa etmeyi durdurmaya ve kömür kullanımını yalnızca “azaltmak” yerine, (önceden kabul edilen şekilde) tamamen aşamalı olarak kaldırmayı savundu.

Koalisyon, metan emisyonlarını azaltmak, ormansızlaşmayı engellemek, enerji depolamayı artırmak ve yenilenebilir enerji kullanımını yaygınlaştırmak için şebekeleri iyileştirmek gibi konularda sayısal hedefler belirlemeyi talep etti.

Ancak, Cumartesi akşamı yapılan ana oturumda Suudi Arabistan, bunun “gelişmekte olan ülkelerin bağımlı olduğu esnekliği aşındırma” girişimi olduğunu iddia ederek, yeni hedefler veya amaçlar konulmaması gerektiğini söyledi.

Bolivya, Çin’in de dahil olduğu Gelişmekte Olan Ülkeler Koalisyonu adına konuşarak, “hedeflere ve abartılı önerilere” karşı çıktığını ifade etti. İran ve Hindistan da bu görüşü destekledi ve Hindistan, görüşmelerin sonuçlarının “zorlayıcı olmaması” gerektiğini belirtti. Afrikalı ülkeler de “yeni gereklilikler dayatmaya yönelik girişimlere” karşı çıktılar.

Hükümetler, bir fikir birliğine varamamışken, müzakereleri yöneten konumundaki isimler, Cumartesi günü, görüşmeleri ikinci haftaya taşımamak ve altı ay ertelemek, yani Almanya’nın Bonn şehrinde 2025 ortasında yapılacak iklim müzakerelerine kadar bekleme önerisini sundular.

Ancak bu öneri bir yandan da ilk haftada yapılan tüm çalışmanın çöpe atılması anlamına geldi ve Bakü’de görüşmelere devam edilmesi konusunda bir konsensüs sağlanamadı.

Küresel iklim değişikliğiyle mücadele etmeyi amaçlayan ve kâr amacı gütmeyen bir STK olan 350.org’un politika ve kampanyalar direktör yardımcısı Andreas Sieber, fosil yakıtlar söz konusu olduğunda Suudi Arabistan’ın “elinden gelebildiği kadar yapıcı olmayan bir tutum ortaya koyduğunu” ve “yıkıcı olmaktan memnun olduğunu” ifade etti. Sieber, sivil toplumun ise bu tutumu “reddettiğini” çünkü geçen yılki enerji dönüşümü kararlarının uygulanması ve bunun finansmanı için yeni iklim finansmanı hedefi dahil olmak üzere bir tartışmanın gerekliliğine vurgu yaptı.

Başkanlık Devreye Girdi

Pazartesi günü, COP29 Başkanı Mukhtar Babayev, görüşmelerin çökmesini engellemek için çaba göstereceğini ve ülkelerle geleceğe yönelik adımlar hakkında istişarelerde bulunmak üzere Norveç ve Güney Afrika’dan bakanlar atayacağını söylemişti.

Bir ana oturumda, birkaç ülke, iklim değişikliğiyle mücadele görüşmeleri nedeniyle hayal kırıklıklarını dile getirerek, emisyon azaltım önlemleri konusunda güçlü bir sonuç almanın kendileri için öncelik olduğunu belirtmekle kalmayıp, görüşmelerin gelecek yıla ertelenmesini de reddettiler.

Gelişmiş ülkelerden oluşan “Şemsiye Grup” adına konuşan Avustralya, “bazı tarafların sürekli olarak” ilerlemeyi engellediğini belirterek, başkanlığın görüşmeleri sürdürme çabalarını memnuniyetle karşıladıklarını açıkladı.

Küçük Ada Devletleri İttifakı (Alliance of Small Island States – AOSIS) emisyonların azaltımına yönelik güçlü bir sonuç elde etmeden Bakü’yü terk etmeyeceklerini belirtti. Samoa’dan bir müzakereci, COP ana oturumunda “Bu görüşmelerin tıkanmış olması, grubumuz için son derece endişe verici” dedi.

COP başkanı ise kendi ekibinin, Norveç ve Güney Afrika tarafından yönetilecek ve Çarşamba günü sona erecek şekilde, ülkelerle istişareler yapacağını söyledi.

Net Bir Mesaj Verilmesi Gerekiyor

Pazartesi günkü ana oturumda konuşan İsviçre, Bakü’de azaltım konusunda alınacak kararların gelecek yılın başlarında sunulması gereken ulusal iklim planlarının bir sonraki turu için bilgi sağlamaya hizmet edeceğini belirtti. İsviçreli müzakereci, “Emisyonları azaltmayı amaçlayan bu organ içinde, ilerlemeye dair net bir mesajımızın olmaması kabul edilemez” dedi.

Tartışmalara Pazartesi öğleden sonra Avrupa Birliği (AB) de dahil oldu ve iklim komiseri Hoekstra, Bakü’den güçlü bir mesaj verilmesinin “zorunlu” olduğunu belirterek, bunun bir sonraki Ulusal Katkı Beyanı turu (NDC) için yararlı olacağını söyledi. Hoekstra, “Dubai’de aldığımız tarihi kararı takip etmeliyiz ve fosil yakıtlardan gerçekten uzaklaşmalıyız” diye ekledi.

Hoekstra ayrıca, COP29 öncesinde ve sırasında Birleşik Arap Emirlikleri, Brezilya ve Birleşik Krallık tarafından açıklanan 2035 emisyon azaltım hedeflerini “olumlu ve umut verici” olarak nitelendirdi.

AB’nin 1,5 derece ısınma sınırıyla uyumlu olarak iddialı bir NDC ortaya koyacağını ve 2023’te, bir önceki yıla kıyasla seragazı emisyonlarını %8’den fazla azalttığını vurgulayan Hoekstra, AB’nin güncellenmiş NDC’sinin ne zaman açıklanacağına dair bir açıklama yapmadı.