Bugün bitmesi planlanan COP28’de, zirve başkanlığının yayımladığı taslak anlaşma metninde fosil yakıtların “aşamalı olarak ortadan kaldırılması”nın yer almaması tartışmalara yol açtı. Ülkeler yeni anlaşma metnini bekliyor.
YAZI: Erhan ARCA
Planlanan takvime göre bugün son günü olan COP28 iklim zirvesine yaklaşık 200 ülkeden katılan müzakereciler; iklim değişikliğini yeterince hızlı sınırlandırmak, daha yıkıcı sel baskınlarını, ölümcül sıcaklıkları ve dünya ekosistemlerinde geri dönüşü olmayan değişiklikleri önleyebilmek adına küresel bir eylem planı üzerinde anlaşmaya çalışıyor. Ancak COP Başkanlığının yayımladığı taslak metinde fosil yakıtlardan aşamalı olarak çıkılmasına yer verilmemesi birçok ülkenin tepkisine yol açtı.
COP28 Genel Direktörü Majid Al Suwaidi, yaklaşık iki hafta süren görüşmelerin ardından Pazartesi günü yayımlanan taslağın amacının tarafları açığa çıkarmak ve zirvenin sonunda nihai bir anlaşma üzerinde uzlaşmaya varmayı amaçlayan “konuşmaları başlatmak” olduğunu söylerken yayımlanan taslak metin ile ülkelerin kırmızı çizgilerine hızla gelmesini sağladık dedi.
Al Suwaidi, şu anda Birleşik Arap Emirlikleri’nin elinde bulunan COP28 başkanlığının fosil yakıtlardan bahsetmeyi de içeren “tarihi” bir sonucu hedeflediğini ancak bunu kabul etmenin ülkelerin elinde olduğunu belirtti.
Geçtiğimiz günlerde COP28 Başkanı Sultan Al Jaber’in küresel ısınmayı 1.5 derece ile sınırlama hedefinin tutturulması için fosil yakıtlardan aşamalı çıkışı gerekli kılan bilimsel görüş birliğinin olmadığını iddia ettiği ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE), zirvedeki başkanlık rolünü yeni petrol ve gaz anlaşmaları yapmak için bir fırsat olarak kullanmayı planladığı öğrenilmişti.
Emisyonları Azaltmak İçin “Alınabilecek” Sekiz Seçenek
BM iklim zirvelerindeki anlaşmaların oy birliğiyle kabul edilmesi gerekiyor. Daha sonra ulusal politikalar ve yatırımlar yoluyla anlaşmanın yerine getirilmesi tek tek ülkelere düşüyor. Pazartesi akşamı yayımlanan taslak, zirvede büyük tartışmalara yol açtı. Metinde ülkelerin emisyonları azaltmak için “alabilecekleri” sekiz seçenek öne sürülüyor.
Metnin 39. maddesinde yer alan bu bölümün sunduğu seçeneklerden biri şu oldu: “2050 yılına kadar net sıfıra ulaşmak için fosil yakıtların hem tüketimini hem de üretimini adil, düzenli ve hakkaniyetli bir şekilde azaltmak.”
Bu madde ile tarihte ilk kez bir BM iklim zirvesinde tüm “fosil yakıtların” kullanımının azaltılmasından bahsediliyor olacak olsa da bu hamle, birçok ülkenin talep ettiği kömür, petrol ve gazın “aşamalı olarak kaldırılması”nın veya bilim insanlarının iklim değişikliğinin tırmanmasını önlemek için 2030’a dek kullanımlarını azaltma vurgusunun altında kaldı.
Yüzün Üzerinde Ülke Fosil Yakıtlardan Vazgeçilmesini İstiyor
Taslak; Avrupa Birliği, Amerika Birleşik Devletleri, Avustralya, Kanada, Şili ve Norveç gibi katılımcılar tarafından çok zayıf bulundu. Yaklaşık yüz ülkenin bulunduğu grup, dünyanın kömür, petrol ve gazdan vazgeçmesi için kararlı bir taahhüt talep ediyor.
Dünyanın en büyük sera gazı salımı yapan ülkesi olan Çin’in Pazartesi günkü taslağı destekleyip desteklemediği ise belirsizliğini koruyor. Ülkenin kıdemli iklim değişikliği elçisi Xie Zhenhua, görüşmelerde ilerleme kaydedildiğini ancak bugünün sonuna kadar anlaşmaya varılıp varılamayacağını “söylemenin zor” olduğunu ifade etti.
Fosil yakıtlardan vazgeçilmesi konusunda daha güçlü bir metin istediğini belirten Brezilya Çevre Bakanı Marina Silva, oluşturulacak yeni metinde zengin ve yoksul ülkelerin fosil yakıtlardan farklı zaman dilimlerinde çıkmasının yer alması gerektiğini söyledi.
Yayımlanan taslak metin üzerine açıklamalarda bulunan Küçük Ada Ülkeleri İttifakı temsilcileri ise, yükselen deniz seviyelerinden en çok etkilenen savunmasız ülkeler için “ölüm fermanı” niteliğindeki bir anlaşmayı onaylamayacaklarını söyledi.
OPEC Üyeleri Fosil Yakıttan Çıkmaya Karşı
OPEC Genel Sekreteri Haitham Al Ghais, örgüt üye devletlerinin COP28’de fosil yakıtları içeren herhangi bir taslağı reddetmesi için çağrıda bulunmuştu. COP28 Başkanı ve BAE’nin dev petrol şirketi olan ADNOC’un CEO’su olan Sultan al-Jaber’in OPEC petrol üreticileri grubu lideri olan Suudi Arabistan’dan etkilendiği söyleniyor. Suudi Arabistan, zirvenin çıktısı olacak anlaşmada herhangi bir fosil yakıt bahsinden kaçınılması yönünde baskı yaptı ve al-Jaber’in paylaştığı metin tam da bu yönde.
COP28 görüşmelerinde fosil yakıtları terk etmeye en fazla karşı çıkan ülkenin Suudi Arabistan olduğu söyleniyor. Bunun yanı sıra, İran, Irak ve Rusya dahil olmak üzere OPEC ve OPEC+ üyelerinin de anlaşmada fosil yakıtların kaldırılması ifadesinin bulunmasına karşı çıkıyor.
