Son taslak, pek çok ülkenin, sivil toplum grubunun ve bilim insanının ısrarla belirttiği gibi, fosil yakıtlardan aşamalı çıkış veya azaltım yönünde bir taahhüt içermiyor.
Birleşik Arap Emirlikleri’ndeki COP28 iklim zirvesinde yayımlanan yeni bir iklim anlaşması taslağı, iklim krizinin en kötü etkilerini önlemek için ilk kez açıkça uluslara fosil yakıtlardan uzaklaşma çağrısında bulundu.
Ancak COP28 Başkanı Sultan Al Jaber tarafından Çarşamba günü erken saatlerde yayımlanan son teklif metni, birçok ülkenin, sivil toplum grubunun ve bilim insanının ısrarla belirttiği gibi, fosil yakıtlardan aşamalı çıkış veya azaltım yönünde açık bir taahhüt içermiyor.
Bunun yerine ülkelere, enerji sistemlerinde fosil yakıtlardan “adil, düzenli ve hakkaniyetli bir şekilde geçiş yapma yönündeki küresel çabalara katkıda bulunmaları, bilime uygun olarak 2050 yılına kadar net sıfıra ulaşmak için bu kritik on yılda eylemleri hızlandırmaları” çağrısında bulunuldu.
Önerilen uzlaşmanın açıklanması için 36 saat beklendi. Zengin ve yoksul ülkeler ilk taslağı “son derece yetersiz”, “tutarsız” ve düşük gelirliler ve savunmasız ülkeler için bir “ölüm belgesi” olarak nitelendirirken kesin olarak reddetmişlerdi.
Yeni öneride ülkelerin “1,5 derece hedefi doğrultusunda seragazı emisyonlarında derin, hızlı ve sürekli azaltıma duyulan ihtiyacı” kabul ettiği belirtiliyor.
Metin, 2030’a kadar küresel yenilenebilir enerji kapasitesinin üç katına çıkarılması çağrısında yaparken, daha önce üzerinde mutabakata varılan, “karbon tutma teknolojisine sahip olmayan kömür enerjisinin aşamalı azaltım” çabalarının hızlandırılması çağrısını da tekrarladı.
Ayrıca yenilenebilir enerji, nükleer enerji ve özellikle azaltımın zor olduğu sektörlerde karbon yakalama, kullanma ve depolama gibi teknolojileri ve düşük karbonlu hidrojen üretimi dahil olmak üzere “sıfır ve düşük emisyon teknolojilerinin” geliştirilmesi çağrısında da bulunuldu.
Geçiş yakıtlarının gerekli olduğuna dair referanslar ise endişe verici. Bilim açık: Gaz metan ağırlıklı bir fosil yakıt. Bu nedenle de bir geçiş yakıtı olarak değerlendirilemez.
Taslağın, Dubai’deki konferansta toplanan yaklaşık 200 ülkenin fikir birliğine vardığı görüşü yansıtması amaçlanıyor; burada çok sayıda hükümet, Suudi Arabistan ve petrol üreticileri grubu OPEC’in protestolarına karşı fosil yakıt çağının nihai olarak sona ereceğine işaret etmek için güçlü bir dil kullanmakta ısrar etti.
Ülke temsilcileri, COP28 başkanlığının çarşamba sabahı geç saatlerde yapmayı umduğu son toplantıya çağrıldı; burada anlaşmayı geçirebilecekler ve bir gün uzatmaya giden iki haftalık zorlu müzakereleri sonlandırabilecekler.
Norveç İklim ve Çevre Bakanı Espen Barth Eide, yeni taslağın dünyanın ilk kez “fosil yakıtlardan uzaklaşma ihtiyacına ilişkin bu kadar net bir metin” etrafında birleştiğini söyledi ve ekledi: “Odadaki fildi, sonunda bu konuyu doğrudan ele aldık.”
WWF’nin küresel iklim ve enerji başkan yardımcısı Stephen Cornelius, yeni taslağın “son versiyona göre şiddetle ihtiyaç duyulan ve haklı olarak öfkeye neden olan bir iyileştirme” olduğunu ancak daha da ileri gitmesi gerektiğini söylerken şöyle devam etti: “Fosil yakıtlara ilişkin dil gelişti ancak hâlâ kömür, petrol ve gazın tamamen ortadan kaldırılması çağrısında yetersiz kalıyor.”
Climate Analytics’in genel müdürü Bill Hare, metinde büyük sorunlar olduğunu ve metnin “petrol ve gaz üreten ülkeler ile fosil yakıt ihracatçıları için büyük bir zafer” gibi göründüğünü söyledi. 2025 yılına kadar küresel emisyonların zirveye ulaşması taahhüdünün bulunmadığını ve “yanlış çözümlere kapı açtığını” ifade eden bir ifadenin yer aldığını söyledi.
BM iklim zirvelerinde varılan anlaşmaların fikir birliğiyle kabul edilmesi gerekiyor; bu noktada tek tek ülkeler, anlaşmaların ulusal politikalar ve yatırımlar aracılığıyla yerine getirilmesinden sorumlu oluyor.
Fosil yakıtlardan uzaklaşmaya ilişkin dil benimsenirse, bu, 30 yıllık COP iklim zirvelerinden bu yana ilk kez ulusların, şu anda küresel enerjinin yaklaşık %80’ini oluşturan petrol, gaz ve kömürden ortak bir uzaklaşma konusunda anlaşmaya vardığı anlamına gelecek.
Bilim insanları, fosil yakıtların iklim değişikliğine yol açan sera gazı emisyonlarının açık ara en büyük kaynağı olduğunu söylüyor.
İklim adaleti savunucuları, zengin ülkelerin iklim krizini çözmek için gereken liderliği göstermede başarısız olduklarını ve birçoğunun, COP28’deki çıkmazı kıramayacak kadar fosil yakıtlar konusundaki ikiyüzlülüklerine saplanıp kaldıklarını söyledi.
Suudi Arabistan ve birkaç müttefik ülke, potansiyel bir anlaşma metninde fosil yakıtların üretimi ve tüketiminin azaltılmasına ilişkin herhangi bir atıf yapılmasına açıkça itirazlarda bulunan küçük bir azınlıktaydı.
Pek çok gelişmiş ülke, kömür, petrol ve doğalgazdan aşamalı çıkış için kamuoyu önünde büyük baskı yapmıştı; ABD gibi bazıları ise, karbon tutma teknolojisine sahip olmayan kömür santralları konusuna yoğunlaşmıştı.
Buna karşılık, gelişmekte olan ülkeler, küresel sıcaklıkların sanayi öncesi seviyelere göre 1,5 derecede sınırlandırılması talebine rağmen, çevreyi kirleten zengin ülkeler göz önüne alındığında, fosil yakıtlardan aşamalı çıkışa yönelik herhangi bir taahhüdün “adil, finanse edilmiş ve hızlı” olması gerektiğini söyledi.
