COP28 Kararına Tepkiler: “Bir Kez Daha Yeni Sömürgeciliğin Kurbanı Olduk”

Gelişmiş ülke liderleri COP28’teki fosil yakıtlardan uzaklaşma kararını alkışlarken, küçük ada devletleri ve gelişmekte olan ülkeler kararın eksik yönlerine dikkat çekti ve ekledi: “Bir kez daha yeni sömürgeciliğin kurbanı olduk. Bir paradigma değişimine ihtiyacımız var.”

YAZI: Bulut BAGATIR

COP28 iklim zirvesi, iklim değişikliğinin en kötü etkilerini önlemek için ülkelere ilk kez fosil yakıtlardan uzaklaşma çağrısında bulunan nihai bir anlaşmayı kabul etti.

Birçok lider kararı övgü dolu sözlerle kutlarken, özellikle küçük ada devletleri ve gelişmekte olan ülke temsilcileri metne dair eleştirilerde bulundu.

ABD İklim Elçisi John Kerry de kararı alkışlayanlar arasında yer aldı: “Herkesi bir araya getiren işbirliği ruhuna hayranım.” Danimarka İklim ve Enerji Bakanı Dan Jorgensen ise COP28’in düzenlendiği ülkeye dikkat çekerek, “Burada petrol ülkeleriyle çevrili bir petrol ülkesindeyiz ve petrol ve gazdan uzaklaşma kararı verdik” dedi.

İki hafta süren zorlu müzakerelerin ardından Dubai’de yapılan anlaşma, yatırımcılara ve politika yapıcılara, dünyanın fosil yakıtlardan vazgeçme arzusunda birleştiğine dair güçlü bir sinyal göndermeyi amaçlıyor.

Kanada’nın Çevre Bakanı Steven Guilbeault, COP28’in tarihi bir anlaşmaya vardığını belirtirken, kısa vadeli eylem fırsatları sunduğunu ve güvenli, uygun maliyetli, 1,5 derece ile uyumlu ve temiz bir geçiş için baskı yaptığını vurguladı: “Metinde yenilenebilir enerji, enerji verimliliği ve fosil yakıtlardan uzaklaşma konularında çığır açıcı taahhütler yer alıyor.”

“Rota Düzeltmesi Sağlanamadı”

Küçük Ada Devletleri İttifakı adına açıklama yapan Samoa ise, karar alınırken, İttifak temsilcilerinin olmamasına tepki gösterdi. “Genel Kurul’a girdiğimizde ayakta alkışlamayı bölmek istemedik ama ne olduğu konusunda kafamız biraz karışık” diyen Anne Rasmussen, “Görünüşe göre siz karar alırken gelişmekte olan küçük ada devletleri odada değildi. İhtiyaç duyulan rota düzeltmesinin sağlanamadığı sonucuna vardık” dedi.

100’den fazla ülke, COP28 anlaşmasında petrol, gaz ve kömür kullanımından “aşamalı çıkış” yönünde güçlü bir dil kullanılması için yoğun lobi faaliyetleri yürüttü ancak Suudi Arabistan liderliğindeki petrol üreticisi grup OPEC’in güçlü muhalefetiyle karşılaştı.

OPEC üyeleri, dünyanın kanıtlanmış petrol rezervlerinin yaklaşık %80’ini ve küresel günlük petrol üretiminin yaklaşık üçte birini kontrol ediyor ve hükümetleri büyük ölçüde bu gelirlere güveniyor.

Aynı Fikirdeki Gelişmekte Olan Ülkeler Bloğu sözcüsü Bolivyalı Diego Pacheco ise gelişmiş ülkelerin iklim krizine öncülük etmeye ya da yaşam tarzlarını değiştirmeye karar vermediğini söylerken şöyle devam etti: “Fosil yakıtları 2050’ye kadar yaygınlaştırmayı planlayan gelişmiş ülkeler bilime ters düşüyor. Geçtiğimiz sekiz yıl, gelişmiş ülkelerin sorumluluklarını aşındırmak ve silmek için yoğun bir şekilde çalıştıklarına tanık oldu. Daha fazla eşitsizlik ve adaletsizlik, sorunlara çözüm olmaktan uzak.”

Bolivya’nın ilk Küresel Durum Değerlendirmesi’ne ilişkin deklarasyondaki fikir birliğini destekleyeceğini söyleyen Pacheco, “Ancak ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklara ilişkin bir çekince koymak istiyoruz. Bir kez daha yeni sömürgeciliğin kurbanı olduk. Bir paradigma değişimine ihtiyacımız var” diye konuştu.

“1.5 Derece Hedefi Güvence Altında Değil”

Anlaşmada özellikle “bilime uygun olarak 2050 yılına kadar net sıfıra ulaşmak için enerji sistemlerinde fosil yakıtlardan adil, düzenli ve hakkaniyetli bir şekilde geçiş yapılması” çağrısında bulunuluyor.

Strategic Perspectives Yöneticisi Linda Kalcher, BM iklim müzakerelerinde ilk kez fosil yakıtların yakılmasının durdurulması ihtiyacının ele alındığını söylerken, COP28’in fosil yakıt çağının sonunun başlangıcını işaret ettiğini aktardı: “Bu sonuçtan hükümetler ve piyasalar faydalanmalı. Küresel ekonomide kömür, petrol ve gazın sonlandırılmasına dair açık bir sinyal verirken, yenilenebilir enerji kaynaklarının muazzam büyümesini de işaret ediyor.”

Kalcher, “Ekonomik gerçekler, bu metinde hâlâ yer verilen CCS ve sözde ‘geçiş yakıtları’ gibi yanlış çözümlerden bazılarını ortadan kaldıracak” derken COP28 liderliğinin, 1.5 derece hedefini kurtardığını iddia edemeyeceğini de söyledi: “Bu anlaşma hâlâ boşluklarla dolu, zaman çizelgeleri eksik ve insanların çoğunluğunun şu anda ihtiyaç duyduğu hızlı geçişi finanse edecek desteği sağlayamıyor.”