Çin’in Modern İpek Yolu’ndaki Kömür Yatırımları Mercek Altında

Küresel Çevre Enstitüsü (Global Environment Institute-GEI) tarafından hazırlanan “Bir Kuşak ve bir Yol Bölgesindeki Kömürlü Termik Santral Projelerinde Çin’in Rolü” (China’s Involvement in Coal-Fired Power Projects Along the Belt and Road) isimli rapor, Çin’in Modern İpek Yolu ismiyle de bilinen projesi güzergahında bulunan 25 ülkedeki kömürlü termik santral yatırımlarını ortaya koyuyor.

Paris Anlaşması ile beraber, dekarbonizasyon, artık bir küresel ekonomik kalkınma trendine dönüşüyor. Geçtiğimiz Mayıs ayında Küresel Çevre Enstitüsü tarafından yayımlanan “Bir Kuşak ve Bir Yol Bölgesindeki Kömürlü Termik Santral Projelerinde Çin’in Rolü” raporu Çin tarafından Modern İpek Yolu projesi üzerinde yapılan kömürlü termik santral yatırımlarını inceliyor. Rapor, 2016 yıl sonu itibarıyla Modern İpek Yolu güzergahında bulunan 65 ülkenin 25’inde, toplam 251,054 MW kurulu gücünde 240 kömürlü termik santral projesinde yer aldığını ve Çin’in küresel kömürlü termik santral projelerinin geliştirilmesinde yer alan en önemli aktörlerden biri olduğunu gösteriyor.

Çin merkezli firmalar birçok ülkede kömür yatırımı yapıyor ancak, son yıllarda Çin’de özellikle yenilenebilir enerji ve enerji dönüşümü konusunda yaşanan gelişmeler ve küresel finansal gelişmeler sebebiyle, Çin’in ülke dışındaki kömür yatırımlarında yavaşlama görülüyor.

240 kömürlü termik santral projesiyle ilgili temel veriler şöyle özetlenebilir:

• Devreye sokulan (planlanmış ya da imzalanmış) ve toplam 72,116 MW kurulu gücünde 52 kömürlü termik santral projesi, küresel ölçekte devreye sokulan toplam kömürlü termik santrallerin %12.66’sına tekabül ediyor.
• Toplam 48,005 MW kurulu gücündeki 54 proje ise inşaat aşamasında ve toplam küresel sayının %17.59’una denk geliyor.
• Toplam 88,018 MW kurulu gücünde faal 114 kömürlü termik santral projesi ise küresel ölçekte faal olan kömürlü termik santral sayısının %4.48’ini içeriyor.
• Çin Türkiye’de 14,754 MW kurulu güce sahip projelere destek veriyor.

Raporun ortaya koyduğu temel bulgular ise şu şekilde sıralanabilir:

• Çin’in kömürlü termik santral projelerinin çoğu Güney Asya ve Güneydoğu Asya’da yer alıyor. Çin’in hedeflediği ve faaliyet göstermeye başladığı yeni bölgeler ise Doğu Asya, Batı Asya, Kuzey Afrika, Orta Avrupa ve Doğu Avrupa.
• 2001 yılından bu yana Çin’in küresel ölçekteki kömürlü termik santral projelerindeki rolü değişken bir rota izledi. Çin’in projelerdeki rolü 2010 yılında zirve yaparken, 2008, 2011 ve 2016 yıllarında yaşanan yavaşlama, Çin’in projelere dahil olmasının küresel ekonomik dönüşümler, projelerin yer aldığı ülkelerin politikaları ve yenilenebilir enerjiye geçiş politikalarıyla ilişkili olduğunu ortaya koyuyor.
• Çin, denizaşırı ülkelerin kömürlü termik santraller projelerine en sık ihale aracılığıyla dahil oluyor (toplam projelerin %52.50 ihale yoluyla). İhale kazanan Çin şirketleri, projenin operasyon ve işletme aşamalarında yer almadığından projenin kârlılığı açısından da risk taşımıyor. Çin toplam projelerin %30.83’üne ekipman ihracatı yoluyla, %10.42’sine ise son yıllarda artış gösteren kömürlü termik santral projelerine yaptığı dış yatırımlarla dahil oluyor. Çin bankaları, Çin şirketlerinin dahil olmadığı sadece 9 projeye finansman sağlıyor ve bu sayı toplam projelerin %3.75’ine tekabül ediyor.
• Projelerin beşte ikisinden fazlası devreye sokulmuş (planlanmış ya da imzalanmış) projelerden oluşuyor.
• 165 projede (toplam proje sayısının %68.75’i) yer alan beş Çin devlet kuruluşu temel aktör konumunda.
• Uluslararası toplumun yeni fosil yakıt altyapılarına karşı güçlenen muhalefeti ve hız kazanan yenilenebilir enerjiye geçiş trendi bu projelerin teşkil ettikleri riskleri de artırabilir.