Brezilya’da Kazanılan Ormanlar Dünyaya Yetmiyor; Türkiye’deki Ormansızlaşma Sorunu Kriz Boyutuna Ulaştı

Brezilya ormanlarının 3’te birini geri kazandı fakat dünya genelinde ve ülkemizde ormansızlaşma tehdidi devam ediyor.  Veriler bütün dünyada yaşanan ormansızlaşma sorununun Türkiye’de kriz boyutuna ulaştığını gösteriyor.

YAZI: Aslı ATAKAN

Brezilya’nın eski, aşırı sağcı lideri Jair Bolsonaro, bölgeyi yoksulluktan kurtaracağını söyleyerek korunan topraklarda, daha fazla tarım ve madencilik çağrısında bulunmuştu. Akabinde, çevre önlemlerinin bir kısmı kaldırıldı. Görev yaptığı süre boyunca ormansızlaşma önceki on yılın ortalamasına kıyasla %75 arttı. 2021’de Brezilya, yaklaşık 8.100 mil kare yağmur ormanı kaybıyla 15 yılın en yüksek yıllık ormansızlaşma oranını kaydetti.

Başkan Luiz Inácio Lula, göreve gelmeden önce, görev süresi boyunca yasa dışı ağaç kesimini dizginleme ve çevresel yıkımı geri alma sözü vermişti. Ayrıca, 2030 yılına kadar ormansızlaşma faaliyetlerinin son bulacağı taahhüdünde bulunmuştu. Lula, seçim başarısını bu vaatlerle sağladı. Ancak koltuğa oturmasından bu yana, Brezilya’nın Federal Çevre Kurumu Ibama’nın personel eksikliği nedeniyle pek çok zorlukla karşılaştı. İlk olumlu gelişme nisan ayında yaşandı. Bir önceki yıla göre ormansızlaşma %68 oranında azaldı. Başkan, geçtiğimiz cuma günü ise, Brezilya’da kaybedilen ormanların üçte birini geri getirdiğini açıkladı. Haziran ayında, verilere göre bölgede ormansızlaşma %41 oranında düştü.

Başkan Lula, temmuz ayından ekim ayına kadar, El Niño’nun yaklaşması nedeniyle artacak sıcaklıklar yüzünden itfaiye ekiplerinin sayısını %17 artırdı. Çevre Bakanı Marina Silva, ormansızlaşmadaki azalmanın, denetim ve ambargolardaki artışla bağlantılı olduğunu kaydetti. Verilen para cezaları, yılın ilk altı ayında %116, yasa dışı ormansızlaştırılmış alanların kullanımına yönelik ambargolar %111 arttı.

Ibama’nın Çevre Koruma Başkanı Jair Schmitt ise, ormansızlaşma oranlarındaki düşüş için herhangi bir kutlamanın erken olduğuna işaret etti. Schmitt, sıçramanın, ormansızlaştırılan alanların temizlenmesinden kaynaklandığını söyledi.

Uzmanların düşüncesine göre orman tahribatı verilerindeki azalma devam etmeyecek. WWF’den Daniel Silva ”Sonuçlar olumlu, ancak çok yüksek düzeyde ormansızlaşmaya devam ediyoruz. Lula’nın çalışmalarına rağmen New York City’nin üç katından fazla bir alanda ormanlar hala yok oluyor” dedi.

Küresel Orman İzleme’nin Direktörü Rod Taylor, “Küresel olarak ormansızlaşmayı durdurma yolumuzdan saptık ve yanlış yönde ilerliyoruz. Analizlerimiz, 2022’deki küresel ormansızlaşmanın, 2030’a kadar sıfır ormansızlaşmaya giden yolda olması gereken seviyenin 1 milyon hektar üzerinde olduğunu gösteriyor” diye belirtti.

COP 26’da 100’den fazla ülkenin verdiği, 2030 yılına kadar ormansızlaştırmayı durdurma sözü gerçekleşememişti. Geçtiğimiz yıl her dakika 11 futbol sahası kadar ormanlık alan yok oldu. Bilim insanlarına göre, %15 olarak belirlenen orman alanları tahribat limiti, günümüzde %49’a kadar çıktı.

Geçtiğimiz ay sonu yayımlanan raporda ise, 2022 yılında yaklaşık 41 bin km2 tropikal yağmur ormanının yok olduğu, bunun İsviçre büyüklüğünde bir orman alanına denk geldiği kaydedildi.

Türkiye’deki Ormansızlaştırma Sorunu Kriz Boyutuna Ulaştı

İklim değişikliğiyle mücadele için, geniş orman alanlarına sahip Türkiye’de de ağaçların korunmasındaki önem günden güne artıyor. Gelinen tablo, Türkiye’deki orman tahribatına karşı adımların fazlalaşması gerektiğini ortaya koyuyor. Türkiye Ormancılar Derneği’ne göre, bütün dünyada yaşanan ormansızlaşma sorunu Türkiye’de kriz boyutuna ulaştı. Sadece geçen yıl, ülkemizde yaklaşık 140 bin hektar ormanlık alan kül oldu.

Havaların ısınması ve orman yangınları riskinin artması nedeniyle birçok bölgede çeşitli tedbirler alındı. Geçtiğimiz haziran ayının başından itibaren Ankara ve İzmir dahil olmak üzere, pek çok ilde ormanlık alanlara girişler yasaklandı. İstanbul’da ise denetimler artırıldı.

Tarım ve Orman Bakanlığı bünyesinde ise “Toprak Muhafaza Çalışmaları” devam ediyor. Faaliyetleri arasında yeni orman alanları oluşturmak, bozuk orman alanlarını verimli orman alanlarına dönüştürmek, bitki örtüsü ıslah etmek ve su akışını düzenleyici tesisler yapmak yer alıyor.

Orman Genel Müdürlüğü verilerine göre, Türkiye’de 2012 yılından 2021’in sonuna kadarki dönemi kapsayan son 10 yılda, toplam 27 bin 150 orman yangını çıktı. Bu yangınlar 226 bin 845 hektar alanın zarar görmesine neden oldu.

“Bu gidişle Türkiye’de orman kalmayacak” diyen Bartın Üniversitesi Orman Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erdoğan Atmış, “Dünyada da ormanlar ranta kurban ediliyor. Maden, turizm, sanayi, ulaştırma… Ormanlara yol, hastane, cami, kuran kursu, villa, otel yapılıyor. Orman yangınlarının asıl nedeni de bu tablo” ifadelerini kullandı.

İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Orman Fakültesi Öğretim Üyesi Cihan Erdönmez ise “Tabiatı Koruma Alanları” statüsünün “Tabiat Parkı”na dönüştürülmesine dikkat çekerek, “Tabiatı Koruma Alanları”na tesis yapılamıyor, Tabiat Parkları ise işletme ve tesislere verildi” diye konuştu.

Türkiye Ormancılar Derneği Başkanı Hüsrev Özkara, her yıl 40 bin hektarlık alanın orman niteliğini kaybettiğini söyledi. Bu durumu “felaket” olarak değerlendirirken, Türkiye’de orman yangınları krizinin çözümü için yangın anına değil, yangın öncesine hazırlıklı olmak gerektiğini söyledi. Özkara’ya göre, ormanlar saha izin destekleriyle yok ediliyor. Bu, en az orman yangınları kadar etkili ve zarar verecek niteliğe kadar geldi.

Uzmanlar, sıcaklık artışının ana etkenlerinden birisinin, orman kayıpları olduğunu söylüyor. Yaklaşan kurak dönemin, yağmur ormanlarını tehlikeye atan yıkıcı orman yangınlarına neden olabileceği düşünülüyor. Dünya çapında, temmuz ve eylül aylarında ormansızlaşma ve yangınlarda yıllık zirve bekleniyor.