Jair Bolsonaro’nun Brezilya Devlet Başkanı olarak seçilmesinden bu yana Amazon ormanlarında Belçika’nın üçte ikisi kadar alan kayboldu.
Hükümet verilerine göre, Brezilya’daki Amazon ormanlarındaki kayıp son 12 ayda %34 artarak 9205 kilometrekareye ulaştı. Ağustos 2018-Temmuz 2019 yılları arasında ise 2017-2018’e göre ormansızlaşma %34 artarak 10 bin 129 km2’ye çıkmış ve 2008’den bu yana olan en yüksek seviyesine ulaşmıştı. Ağustos 2019 – Temmuz 2020 arasında tespit edilen ormansızlaşan alan ise önceki iki yıla göre %101 oranında arttı. Bu oran Bolsonaro hükümetinin ormansızlaşmayı iki katına çıkardığını gösteriyor.
Hem resmi rakamlar hem de aylık uyarılar Brezilya’nın ulusal uzay araştırma enstitüsü INPE tarafından oluşturuluyor. Neredeyse gerçek zamanlı olarak yayımlanan ormansızlaşma uyarıları ise aynı hassasiyete sahip değil ancak, iki sistem de aynı eğilimi gösteriyor. Jair Bolsonaro’nun 1 Ocak 2019’da göreve gelmesinden bu yana geçen 20 aylık dönem ele alınırsa, Amazon yağmur ormanları 20.500 km² kaybetti. Bu, 30 689 km² olan Belçika’nın neredeyse üçte ikisi, İsviçre’nin ise yarısına (41 285 km²) denk geliyor.
Aynı zamanda Ağustos’un başlarında yangınlar şiddetlenmeye başladı. INPE’nin verilerine göre Amazonas eyaletindeki yangınların sayısyı Temmuz’un ilk günlerinde beş iken Ağustos’un başlarında 936’ya çıkarak %18.620 artış gösterdi.
Nemli bir orman olduğu için bu yangınların sadece mevsimsel olarak kendiliğinden çıktığı veya insanlar yüzünden olduğu söylenemez. Ormanı temizledikten sonra toprağı yakmak, ölü ağaçları, dalları ve yaprakları temizlemenin en hızlı ve en ucuz yoludur. Bu nedenle, ormansızlaştırmanın son aşaması, toprağın meraya veya plantasyona dönüştürülmesidir.
Amazon Çevre Araştırma Enstitüsü’ne (IPAM) göre, bu tür yangınlar geçen yıl Amazon’da uydular tarafından yakalanan 87 binden fazla yangın noktasının %34’ünü oluşturuyordu. Bu indeks 2018’de ise %25, önceki iki yılda ise %15’ti. Ormansızlaştırmanın en temel nedenleri arasında kereste, soya, sığır yetiştirme ve madencilik alanları için alan açılması bulunuyor.
Yeni yayımlanan bir Greenpeace raporu, şirketlerin Amazon’daki ormansızlaşma alanlarında üretilen ürünleri, tedarik zincirlerine dahil edecek boşlukları nasıl bulduklarını gösteriyor. Belge ayrıca, Amazon’un 20 yıldan daha kısa bir süre içinde bir taşma noktasına ulaşılabileceği, bölgesel hava düzenlerinin kalıcı olarak değişebileceği, hayatta kalan yağmur ormanlarının kuru savana dönüşebileceği ve atmosfere milyarlarca ton karbon salınabileceği konusunda uyarıyor.
Amazon’daki yeni ormansızlaşma rekoruna dair bilgi, Brezilya Çevre Bakanı Ricardo Salles’in 2023 yılına kadar ormansızlaşmada %90’lık bir azalma çağrısında bulunan yasadışı ormansızlaşma ile mücadele hedeflerini azaltmayı önerdiği aynı hafta yayınlandı. Önerisi, 2018 ile 2019 arasında ormansızlaşan alanların sadece üçte birini kapsıyor. Bakan toplumun güçlü tepkisinin ardından fikrini geri çekti.
Ormansızlaşma ve Salgınlar
Amazonlar’daki ormansızlaştırma Brezilya’daki sağlık çalışanlarını halihazırda endişeye düşürüyordu. Tıp doktoru ve federal sağlık kontrolü kuruluşu Anvisa’nın eski başkanı Gonçalo Vecina, Amazonlar’daki ormansızlaşmanın başka salgınlara yol açabileceği konusunda uyardı çünkü ormanlar birçok başka virüse ev sahipliği de yapan yerler. Vecina’ya göre Amazonlar’da ciddi miktarlarda virüs bulunuyor. Vecina, “Doğaya şu an yaptıklarımızla bir sonraki pandemi şimdiden yolda olabilir” dedi.
Climate Observatory’de Kamu Politikaları’nda kıdemli uzman Suely Araújo, “Amazon’da ormansızlaşmanın patlaması, önemli bir itici güç olarak, Devlet Başkanı’nın, bölgenin işgalini teşvik ederken çevre denetimini de meşru kılan konuşmasından da kaynaklanıyor. Çevre Bakanı, patronunun emirlerine uyar. Bundan kâr elde edenler ise yasadışı ağaç kesicileri, toprak gaspçıları ve emeği sömüren kontrolsüz madencilik yatırımcısıdır. Ormansızlaşmayı kontrol etmek istiyorlarsa -ve bu gerçek niyetleri gibi görünmüyor- hükümet Silahlı Kuvvetlerin tiyatro performansına para harcamak yerine Amazon’daki Ormansızlaşmanın Önlenmesi ve Kontrolü Planı’na devam etmeli ve Ibama ve diğer çevre kurumlarının performansını güçlendirmeli” dedi.
Greenpeace Brezilya’da Kamu Politikaları Koordinatörü Mariana Mota ise, “Rakamlar, hükümetin saklamaya çalıştığı gerçeği bir kez daha gösteriyor. Ormansızlaşmayla mücadele şeffaflık, bilim, korunan alanlar, etkili uzman kuruluşlar ve sosyal kontrol ile yapılır. Yani Bolsonaro’nun nefret ettiği her şey. Brezilya hükümetinin teşvik ettiği yıkım politikası ise ormandan kâr elde edenleri güçlendiriyor ve onu ayakta tutmak için mücadele edenleri tehdit ederek Brezilya’yı geriye sürüklüyor. Bolsonaro hükümeti doğal zenginliğimizi korumanın önemini görmezden gelerek Brezilyalıları, ülke ekonomisini ve küresel iklimi olumsuz etkiliyor” dedi.
