Ocak ayında kimse bu değişimi tahmin edemezdi. Koronavirüs salgını 2020’yi şekillendirdi ve önümüzdeki yıllarda da ülkelerin iklim krizine verecekleri yanıtları tanımlamaya devam edecek.
Haber: Chloé Farand*
Çeviri: S. Sena Akkoç
2020, iklim için kritik bir yıl olmalıydı ve birçok yönden de öyle oldu.
Paris Anlaşması’nın beş yıl sonrasında kırılgan siyasi ivme, anlaşmanın ülkelerin daha ciddi emisyon kesintilerine gitmeleri için bir çerçeve oluşturduğunu gösteriyor.
Hükümetler, yüzyılın sonuna kadar savunmasız toplulukların hayatta kalmalarının bağlı olduğu küresel ısınmayı 1,5 dereceyle sınırlama yolunda olmasalar da çoğu hedef boşluğunu kapatmaya istekli olduklarını gösterdi.
ABD’nin anlaşmadan çıkışı da kısa ömürlü olacak. Yeni başkan Joe Biden, dünyanın geri kalanı yeni yönetimin yurtiçi emisyonlarını nasıl azaltacağını ve yurtdışında nasıl daha fazla eylem gerçekleştireceğini göstermesini sabırsızlıkla beklerken, görevinin ilk gününde anlaşmaya tekrar katılacağı sözünü verdi.
Dünyanın dört bir yanında, iklim etkileri yeni rekorlara ulaşıyor ve savunmasız ülkeler hâlâ bununla başa çıkmak için yeterli destekten yoksun. Yoksul ülkeler, sağlık krizi ve ekonomik gerilemeye yanıt vermek için zamanlarını ve kaynaklarını yönlendirmeye çalışırken kabaran borçlar yüzünden endişe seviyesini yükseltiyor.
Ancak COVID-19, küresel ekonomiyi yaşam desteğine sokmak için siyasi irade ile trilyonlarca doların hızla harekete geçirilebileceğini gösterdi. Toplumları fosil yakıtlardan uzaklaştırılması ve daha dayanıklı ekonomilerin yeniden inşa edilmesi için bir pencere açtı.
İşte yılın anahtar hikayeleri:
Daha İyiyi Yeniden İnşa Etmek
Hükümetler, COVID-19’dan yeşil bir iyileşme sözü verdiler. Ancak bu retorik, eylemlerle eşleşmedi. Aksine, ülkeler fosil yakıt üretimlerini 2030’a kadar artırarak, fosil yakıtları desteklemek için temiz enerjiden daha fazla para sağlıyorlar.
17 Avrupa iklim ve çevre bakanı, Nisan ayında Climate Home’da Avrupa Yeşil Mutabakatı’nın birliğin iyileşme planının temel taşı olması gerektiğini yazdı. Fakat uluslararası kurumlar ve hükümetler henüz tam olarak yeşil müzakereler yürütmedi.
– IEA, hükümetlerin temiz enerji geçişini hızlandırmak için tarihi bir fırsata sahip olduğunu söylüyor
– Hükümetler, uzun vadeli koronavirüs kurtarma planlarına yeşil planlar eklemeye çağrıldı
– Avrupa Yeşil Mutabakatı, COVID-19 sonrası dirençli toparlanmanın merkezinde olmalı
– Koronavirüs: Hangi hükümetler büyük kirleticileri kurtarıyor?
– Kayıp ve hasar finansmanı olmazsa yoksul ülkelerde “yeşil iyileşme” olmayacak
– Dünya Bankası şubesi, yeşil sözüne rağmen dolaylı olarak kömür mega projesini destekliyor
Yine de salgın, küresesel ekonominin kırılganlığını, eşitsizliklerini ve geleceğe dayanıklı toplumlar inşa etmeye olan ihtiyacı ortaya çıkardı. Daha temiz şehirlerin neye benzeyeceğini ve bunu sürdürmek için gerekli kentsel dönüşüm planlarına da bir bakış getirdi.
Ayrıca milyonları açlıkla karşı karşıya bırakan küresel gıda sisteminin zayıflığını ortaya çıkardı. BM Gıda Sistemleri Zirvesi, 2021 sonbaharında bu sorunları ele alacak.
– BM elçisi: Pandemiden sonra açlığı sonlandırmak için daha kısa tedarik zincirlerine ihtiyaç var
Rekor Üstüne Rekor
2020, kayıtlara geçen en sıcak üç yıl arasına girme yolundayken ve iklim etkileri yoğunlaştıkça salgın, kalkınmada önemli kazanımları tersine çevirme tehdidi getiriyor.
Afrika Boynuzu, son yılların en kötü çöl çekirgesi istilasını yaşadı. İstila, mahsulleri ve küçük çiftlik sahiplerinin geçim kaynaklarını mahvetti. Hindistan ve Bangladeş süper siklon Amphan’tan ciddi şekilde etkilendi. Ardından gelen muson mevsiminin şiddetli sel baskınları da milyonlarca insanı sığınaklara girmeye zorlayarak COVID-19 riskini artırdı. Daha sonra Vietnam, Filipinler ve Orta Amerika rekor kıran fırtınalar gördü.
– WMO: Sibirya sıcak hava dalgası 2020’yi en sıcak üç yıl arasına yerleştirdi
– Çekirge vebası Kenya’daki geçim kaynaklarını yok ediyor ancak büyük tehdit henüz gelmedi
– Vietnam, Typhoon Molave ile son yılların en kötü tropik fırtına mevsimine hazırlanıyor
– Iota ve Eta kasırgaları, rekor sezonda Orta Amerika’nın bazı bölgelerini mahvetti
– Koronavirüs, dünyadaki yoksulları iklim şoklarından korumak için çalışmayı gerektiriyor
Borç Yükü
Bu sırada daha yoksul ülkeler de halk sağlığı krizine ve ekonomik gerilemeye yanıt verirken büyüyen borçlarla karşı karşıya. Okulları ve hastaneleri açık tutmak için iklim programlarından para aktarılıyor.
Kampanyacılar, kredilerin payı büyüdükçe, 2018’deki tüm finansmanın neredeyse dörtte üçünü sağladığından, savunmasız ülkelerin borç yüklerinin kötüleşebileceği yönündeki endişelerini dile getirdiler.
– Oxfam: Zengin ülkeler 100 milyar dolarlık iklim finansmanı vaatlerini yerine getirmiyor
– Borç balonları yoksun ülkelerin yeşil toparlanma umutlarının solmasına neden oluyor
– İklim borçları, gelişmekte olan ülkelerin yeşil iyileşme sağlamasına yardımcı olabilir
Artan Hedefler
12 Aralık’ta, Paris Anlaşması’nın imzalanışının ve dünya ülkelerinin küresel ısınmayı “2 derecenin çok altında” tutmayı ve 1,5 derecede sınırlandırmayı taahhüt etmesinin üzerinden beş yıl geçti.
Megan Darby anlaşmanın neler başardığını ve başaramadığını gözden geçirdi.
– Beş yılın ardından Paris Anlaşması’nın başarabildiği ve başaramadığı beş şey
Paris Anlaşması’nın beşinci yılını kutlamak için BM, İngiltere ve Fransa, 75 devlet başkanının, Papa’nın, şirketlerin ve sivil toplum liderlerinin önceden kaydedilmiş video konuşmalarından oluşan altı saatlik bir sanal “hedef” zirvesinde daha sıkı iklim taahhütleri sunulmasını hedefledi.
– Dünya liderleri Paris’in yıldönümünde iklim taahhütlerini geliştiriyor
AB, İngiltere ve birkaç küçük ve gelişmekte olan ülkeden olumlu haberler geldi. Ancak Çin, önümüzdeki 10yıl içinde emisyonları azaltmak için sadece küçük adımlar attı, Hindistan’dan hedef açıklamadı. COP26 Başkanı Alok Sharma, Kasım 2021’deki Glasgow zirvesinden önce, bir değişiklik olmadan dünyanın Paris hedeflerine ulaşma yolunda olmayacağını herkese hatırlattı.
– İngiltere, iddialı zirvenin çıtasını belirleyen 2030 emisyon hedefini açıkladı
– AB liderleri, 2030 iklim hedefini yükseltmek için anlaştı
Net Sıfır: Dünyayı Şekillendiren Hedef
Çin, Japonya ve Güney Kore’den Arjantin ve Güney Afrika’ya, net sıfır emisyon hedefi, iklim hedefi için yeni kriter oldu. Yeni ABD yönetimi, iklim değişikliğine olan katkılarını sonlandırmaya hazır, büyüyen uluslar kulübüne katılmaya söz verdi.
BM, 2021’in başında küresel karbon emisyonlarının yaklaşık %65’ini ve dünya ekonomisinin yaklaşık %70’ini temsil eden ülkelerin karbon nötr olma taahhüdünde bulunacaklarını tahmin ediyor. BM Genel Sekreteri António Guterres, önümüzdeki yıl “karbon nötr olmaya doğru bir kuantum sıçraması” yapılması çağrısında bulunuyor.
– Guterres: BM, 2021’de karbon nötrlük için küresel koalisyon kuracak
– Xi Jinping: Çin, 2060 yılına kadar karbon nötr olmayı hedefleyecek
– Japonya’nın net sıfır emisyon sözü, kömürü ön plana çıkarıyor
– Güney Kore, emisyonları 2050’te kadar net sıfıra indirme sözü verdi
– Hangi ülkelerin net sıfır karbon hedefi var?
Karbon ofset talebi artıyor ve “net” emisyonun büyük emisyon yayıcılar tarafından sürekli kirliliği örtmek için kullanılabileceği endişelerini artırıyor. Bilim insanları ve kampanyacılar, kontrollerin gerekliliği konusunda uyarıyorlar. Kimse atmosfere daha fazla karbondioksit salmak için serbest geçiş hakkında sahip değil. Bu arada, BM özel danışmanı Mark Carnet, gönüllü karbon piyasasını büyütme çabalarını yürütüyor.
– Net sıfır hedefler ve karbon dengeleme hakkında 10 efsane
– Mark Carney ofset talebi arttıkça karbon piyasasını büyütme planını denetliyor
Kömürden Çıkış
Salgın, yenilenebilir enerjinin COVID-19 kısıtlamalarına daha dayanıklı olduğunu kanıtladığı için bu yıl enerji talebindeki düşüşün yükünü çeken kömür kullanımının sonunu hızlandırdı.
Dünyanın dört bir yanından finans kurumları, yavaşça yeni kömür santrallarını finanse etmeye sırtlarını dönüyor ve Paris Anlaşması’nın hedeflerine uyma sözü veriyor. Joe Lo, soruyu sormaya cesaret etti:
– Dünyanın son kömür santralını kim inşa edecek?
Pakistan Başbakanı İmran Khan, daha fazla kömür santralını onaylamayacağını ve yenilenebilir enerjilere döneceğini söyledi. Bu, Çin’in kömür yatırımlarını hedeflediği diğer ülkeler için potansiyel bir model. Model, uluslararası sivil toplum kuruluşları tarafından desteklenen Çin çevre bakanlığındaki araştırmacıların yurtdışında kömür finansmanını yasaklanması fikrini ortaya atmasıyla geldi.
– IEA, yenilenebilir enerjilerin COVID-19 önlemlerine en dayanıklı seçim olduğunu söylüyor
– Filipinler, yeni kömür santralları için bir süre kısıtlama getirdi
– Çin Çevre Bakanlığı, yurtdışındaki kömür enerjisi yatırımlarını yasakladı
– Malezya bankası, kampanyacıların zaferi sonucunda kömür finansmanını kaldırıyor
– Polonya’nın en büyük kamu hizmeti kuruluşu, kömürden yenilenebilir enerjiye geçileceğini açıkladı
Daha az sayıda ilerici ülke daha da ileri giderek petrol ve gaz üretiminin sona erdiğini duyuruyor ve diğer ülkelere de aynılarını yapmaları çağrısında bulunuyor.
– Danimarka, su havzası kararıyla petrol ve gaz üretimini 2050’ye kadar aşamalı olarak durduracak
– “Petrol ve gaz üretimi için bitiş tarihi belirledik. Dünya bunu takip etmeli”
– Ters Opec: Kamala Harris’in petrol üretimini durdurma planı, zamanının gelmesini bekliyor
– Bu petrol kazası diğerleri gibi değil
Uzatmalar
Bazı büyük üreticiler, giderek daha çok izole olurken ekonomilerini fosil yakıtlardan uzaklaştıracaklarına dair çok az işaret gösteriyor.
– Rusya, Kuzey Kutbu gazı için daha zorlu iklim hedeflerine karşı direniyor
– Asya’daki net sıfır dalgası, Avustralya’da Scott Morrison’ı izole ediyor
– Asya kalkınma bankaları Fransız zirvesindeki kömürden çıkış vaadine direniyor
– Suudi Arabistan, G20’nin ev sahibi olarak fosil yakıta finansal destek tartışmalarını sansürledi
Söylemlerine rağmen Uluslararası Enerji Ajansı, kirli enerjiyi aşamalı olarak ortadan kaldırmakla ilgili zor sorulardan kaçışa devam ediyor.
– Tüm yeşil konuşmalarına rağmen IEA, hâlâ petrol ve gaz üreticilerine rahatlık sağlıyor
ABD’nin Yenilenmesi
ABD’nin seçilmiş başkanı Joe Biden’dan, iklim eylemi adına çağrı başlatması üzerine beklentiler yüksek. Kasım ayında Biden’ın seçilmesi, iklim diplomasisi için önemli bir andı ve Paris hedeflerinin ulaşılabilir bir noktada tutulması için ihtiyaç duyulan umudu aşıladı.
John Kerry’nin başkanlık iklim elçisi olarak atanışı, iklim alanında memnuniyetle karşılandı.
– Başkan Trump’ın dört yılının ardından ABD emisyonları şu an ne durumda?
– Joe Biden, küresel iklim eylemi için çok önemli bir anda Beyaz Saray’ı kazandı
– Biden, “iklim kanun kaçakçılarını” ifşa etme sözü verdi. İşte listede olabilecek isimler
– Joe Biden, John Kerry’yi başkanlık elçisi seçti
Yeni yönetimin iklim planlarını ne kadar gerçekleştirebileceği, Demokratlar mı yoksa Cumhuriyetçiler mi Senato’yu kontrol edecek sorusunun cevaplanacağını, 5 Ocak’ta Georgia’da yapılacak ikinci tur seçimin dengesine bağlı.
– Joe Biden’ın iklim planı, sıkı bir Senato yarışına bağlı
– İklim kampanyacıları, Georgia’daki kritik ABD Senatosu ikinci turunu hedefliyor
Havada ve Denizde
Isabelle Gerretsen, Uluslarası Denizcilik Örgütü ülkeleri, bu 10 yılda denizcilik emisyonlarını yalnızca %1 azaltacak bir anlaşmayı kabul ettikten sonra hangi bölgesel eylemin gerçekleştirilebileceğini inceledi.
– BM’nin gemi emisyonları konusundaki eylemleri yetersiz kalırken dikkatler bölgelere çevrildi
– BM denizcilik kurumu, 10 yıldır ertelenen Arktik ağır petrol yakıtı yasağını onayladı
Avrupa ülkeleri dahil Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü’ndeki az sayıda ülke, yoğun lobi faaliyetleri sonrasında endüstri baskısına boyun eğerek hedefi zayıflatmayı kabul etti ve havayollarının artan iklim etkileri için ödeme yapacakları tarihi erteledi.
– AB, karbondioksit dışı emisyonlar da dahil havacılığın tam iklim etkisini ele almaya çağırdı
– BM kuruluşu endüstri önerisini onaylayınca havayollarının iklim yükümlülükleri ertelendi
– AB kuralları zayıflatmayı kabul etti
– Koronavirüs, havayollarının 2020’lerde emisyonları azaltma hedeflerini zorlaştırabilir
Karada
– Gaz laneti: Mozambik’in milyonlarca dolarlık kumarı
– Maya toplulukları bir milyondan fazla güneş panelli mega proje için Meksika hükümetine dava açıyor
– Bangladeş’te Munda, iklim uyumunun önünde ekstra engellerle karşı karşıya
– Yeni Zelanda’nın güneyindeki Māori toprak sahipleri, ormanlarını sağlam tutarak para kazanıyor
Amazon’dan Fabiano Miasonnave ve fotoğrafçı Lalo de Almeida, Jair Bolsonaro yönetiminin orman, yerli hakları ve arazi üzerindeki etkilerini bildirdi.
– Bolsonaro yönetiminde Amazon
Mahkemelerde Aktivizm
Kampanyacılar bu yıl sokaklara çıkamasalar da mahkemelerde aktivizm devam etti.
– Greenpeace, Kuzey Kutbu petrol davasını Norveç’in yüksek mahkemesine götürdü
– Altı Portekizli genç, 33 ülkeye eşi görülmemiş bir iklim davası açtı
– İngiltere Yüksek Mahkemesi, Heathrow Havaalanı’nın üçüncü pistindeki yasağı kaldırdı
Yazının aslına buradan ulaşabilirsiniz.*
