Bu yıl ilki 23-27 Eylül 2020 tarihleri arasında dijital ortamda gerçekleştirilen Uluslararası Sıfır Enerji Binalar Sanal Forumu ZeroBuild Forum’20 Turkey Genel Sekreteri Yasemin Somuncu, “Avrupa Yeşil Düzeni’ndeki politikalar ve finans mekanizmaları, Yenileme Dalgası ve kurtarma planı, hükümetler, şirketler ve vatandaşlar için Avrupa’nın binalarını 2050 yılına kadar temiz, sağlıklı ve uygun fiyatlı bir bina stokuna dönüştürmeleri için büyük bir şanstır. Bizler de bu şansı değerlendirmeliyiz” diyor.
YAZI: Burcu GENÇ
ZeroBuild Forum bu sene ilk defa gerçekleşti. Bize biraz forumdan bahseder misiniz?
Tüketilen enerjinin büyük kısmının ithal edildiği, enerji tasarrufunun her geçen gün daha iyi anlaşıldığı ülkemizde, sadece binalarda kullanmak için her sene yaklaşık 15 milyar dolar enerji ithal ediyoruz. Yaşadığımız COVID-19 pandemi dönemi, doğayı korumamızın ne kadar önemli olduğunu ve ülke olarak herhangi bir konuda dışa bağlı olmanın ne kadar büyük risk taşıdığını bir kez daha hatırlattı bizlere… Enerji verimliliğinin artırılması, fosil yakıt kullanımının minimuma indirilmesi ve aynı anda yenilenebilir enerji kaynaklarına odaklanılması herkesin gündeminde. Dünyada birçok başarılı örneği bulunan ve aynı zamanda birçok ülkenin de eylem planlarında yer alan sıfır enerji binalara dönüşüm bu nedenlerle ZeroBuild Forum’un merkezini oluşturuyor. Bu yıl ilkini 23-27 Eylül 2020 tarihleri arasında dijital ortamda gerçekleştirdiğimiz Uluslararası Sıfır Enerji Binalar Sanal Forumu ZeroBuild Forum’20’de sıfır enerji binaları hem yurtiçinden hem de yurtdışından konunun uzmanları ile her açıdan masaya yatırdık. Dünya örneklerinin paylaşımı ile tüm paydaşlara bir yol haritası sunabilmenin ötesinde ülkemizin sahip olduğu mimarlık-mühendislik bilgisi ve üretim-sanayi kabiliyetleri ile sıfır enerji binalara ulaşmanın aslında hiç de zor olmadığını tüm kamuoyumuza göstermeyi amaçladık.
ZeroBuild Forum’20’de toplam 35 ülkeden 136 fikir önderi, 48 oturumda sıfır enerji binaları her açıdan ele aldı. 30’a yakın dernek ve kuruluş resmi destekçimiz oldu. Bu yıl amacımız farkındalığın yaygınlaşması ve kamuoyunun dikkatini çekmekti. Bu konuda başarılı olduğumuzu düşünüyorum. Önümüzde kat etmemiz gereken uzun bir yol var. Ancak değişim ve dönüşümün özellikle binalar özelinde olduğunda kolay olmadığı konusunda hepimiz hemfikiriz. Bu nedenle sabırla ve emin adımlarla yol alacağımıza inanıyorum. ZeroBuild Forumu’21’i, 22-26 Eylül 2021 tarihleri arasında gerçekleştireceğiz. İkinci forumda birçok yenilik ile takipçilerimizle beraber olacağız.
Şehir ölçeğinde salımların büyük kısmı binalar kaynaklı ve küresel salımların 1/3’ünden binaların sorumlu olduğu söyleniyor. 2030’a kadar yeni binaların karbonsuzlaşması, 2050 yılına kadar mevcut tüm binaların karbonsuzlaşması hedefi önümüzde duruyor. Türkiye’de bununla alakalı neler oluyor? Mevzuatta ne gibi değişiklikler yapılmalı?
Avrupa Birliği (AB) Komisyon Başkanı Ursula von der Leyen, 16 Eylül’de Avrupa Birliği’nin durumu hakkında yaptığı konuşmasında NextGenerationEU (YeniNesilAB) ve Renovation Wave (Yenileme Dalgası) kavramlarından bahsetti. Bu bağlamda Avrupa Kıtası’nın 2050 yılında dünyanın ilk karbon nötr kıtası olacağını bildirdi. AB bina standartları ve yapı politikaları,1990’lardan beri, finansman çözümleri, yenilenebilir enerji teknolojileri, iç mekan çevre kalitesi ve enerji yoksulluğunun azaltılması gibi sorunlar dikkate alınarak yıllar içinde kademeli olarak iyileştirilmekte olduğundan 2030 ve 2050 hedeflerine ulaşmak konusunda çok yol kat edilmiş durumda. Türkiye, AB Asosye Ülkeleri listesinde yer aldığından bu çalışmaların içinde ve ülke mevzuatında da gerekli düzenlemelerin yapılması iç dinamikler çerçevesinde yol alıyor. Asosye üyesi olduğumuz Birliğin yapı stokunun dönüştürülmesi ve karbondan arındırılmasını amaçlayan AB mevzuatının içeriğini kısaca şöyle tarif edebiliriz:
1994’ten beri AB, ürünleri daha enerji verimli hale getirmeye ve çevre dostu olmaya çalışıyor. Enerji Etiketleri Direktifi, ürünler satın alınırken enerji verimlilikleri konusunda basit ve şeffaf bir gösterge oluşmasını sağlıyor. Eko-Tasarım Direktifi bunu zorunlu hale getirerek ürünlerin çevresel performansını artırarak tamamlıyor ve enerji verimliliği standartları açısından en düşük performansı gösteren ürünlerin piyasadan kaldırılmasını sağlıyor. Bütün Avrupalılar için Temiz Enerji Paketi, 2020 sonrası Avrupa iklim ve enerji politikasını tanımlayan kapsamlı bir mevzuat seti. Binaların Enerji Performansı Direktifi (EPBD), Enerji Verimlilik Direktifi (EED) ve Yenilenebilir Enerji Direktifi (RED) Avrupa düzeyinde politikalar oluşturmak için gerekli bütün konuları kapsıyor. Mart 2020’de yeni bir Döngüsel Ekonomi Eylem Planı (CEAP) kabul edildi. Bu plan Avrupa’nın döngüsel ekonomiye geçişini teşvik etmeye yardımcı olacak ve inşaat yapımı ve binalar dahil olmak üzere ürünler ve anahtar değer zincirlerinin bütün yaşam döngüsünü kapsayacak.
AB, 2030 yılına kadar enerji verimliliğini %32,5 oranında artırma ve 2050 yılına kadar da karbondan arındırılmış bir bina stokuna sahip olmak istiyor. Bunu gerçekleştirmek için kilometre taşlarının belirlenmesi ve politika hedeflerine ulaşılmasını destekleyecek özel finansman akışları sağlanması gerekiyor. Ulusal Enerji ve İklim Planları (NECP) ve bağlantılı oldukları Ulusal Uzun Vadeli Yenileme Stratejileri’nde (LTRS) bu bilgilerin yer alması ve üye devletlerin iklim ve enerji hedefleri yol haritalarının belirlenmiş olması lazım. AB mevzuatı, bu kapsamda binaların enerji performansının hesaplanması, enerji performans sertifikalarının oluşturulması, enerji tüketimi ölçümü ve bina otomasyonu ile geniş bir sosyal etkiye sahip olan bölünmüş teşvik ikilemini ve enerji yoksulluğunun hafifletilmesi konularına odaklanır. Bina yenilemelerinin finansmanı, AB Üye ve Asosye Ülkelerinden, Komisyondan ve finansal kurumlardan artan bir ilgi görmekte. Zira, 2030 ve 2050 hedeflerine ulaşılması için gerekli olan derin yenileme oranını hızlandırmak için uygun finansman akışları ve iyi tasarlanmış finansman mekanizmaları önemlidir. AB Komisyonu Akıllı Binalar için Akıllı Finans (SFSB) gibi bir dizi girişim finansmanı başlattı ve enerji performansı başarılarına mali destek verilmesi için sürekli girişimlerde bulunmakta. Mevzuata ek olarak, AB ayrıca Üye Ülkeleri ve Asosye Ülkeleri desteklemek için AB bina stoku hakkında bilgi sahibi olunması ve zaman içinde gelişiminin izlenmesi gibi bir dizi girişim benimsedi: Bina Stok Gözlemevi (BSO), AB’deki bütün bina tipolojileri hakkında veri toplarken, enerji performansına ilişkin ulusal veri tabanları da sertifikalar, satılan, kiralanan veya büyük yenileme geçirmiş binaların performansına ilişkin güncel bilgiler sağlıyor. Uzun Vadeli Yenileme Stratejileri (LTRS) ve Ulusal Enerji ve İklim Planları (NECP) da ayrıca ulusal yapı stoku hakkında veri sağlarken, hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığını değerlendirmeyi, farklı ülkeleri ve bina türlerini karşılaştırmayı mümkün kılıyor.
2019’un sonunda, Avrupa Komisyonu, Avrupa Yeşil Düzeni (European Green Deal) “AB’yi 2050’ye kadar iklim nötre giden yola çıkarmak ve çevreyle ilgili zorlukları ele almak, ilaveten AB’yi modern, kaynak açısından verimli, adil ve müreffeh bir topluma dönüştürürken, rekabetçi ekonomiye sahip olmak” hedefiyle sundu. Bu çerçevede, bina yenilemeleri emisyonları azaltmak ve herkes için sağlıklı ve ekonomik bir yaşam ve çalışma ortamı sağlamak için önemli bir araç olarak görülmekte. Yeşil Düzeni müteakip 2020’nin üçüncü çeyreğinde stratejik bir iletişim olarak Avrupa Komisyonu Yenileme Dalgası’nı (Renovation Wave) hayata geçirerek yenilenecek bina sayısını hızla artırmayı planlıyor. Son olarak da Mayıs 2020’de Avrupa Komisyonu, COVID-19 salgınına karşı ve AB’nin ekonomik iyileşmesine yardımcı olmak amacıyla, Avrupa’ya 2021’den 2024’e kadar ilave 750 milyar euro bütçeli bir kurtarma planı sunarak iklim nötr bir ekonomiye yeşil geçişi destekledi. Avrupa Yeşil Düzeni’ndeki politikalar ve finans mekanizmaları, Yenileme Dalgası ve kurtarma planı, hükümetler, şirketler ve vatandaşlar için Avrupa’nın binalarını 2050 yılına kadar temiz, sağlıklı ve uygun fiyatlı bir bina stokuna dönüştürmeleri için büyük bir şanstır. Bizler de bu şansı değerlendirmeliyiz.
Enerji verimliliği, iklim krizinin etki azaltmasında en önemli yapıtaşlarından biri ancak Türkiye’de enerjinin üretimi, verimlilik ve tasarrufun önünde yer alıyor. ZeroBuild Forum’da konuyla alakalı temenniler ve söylemler neler oldu?
Çok farklı sektörlerden, ülkelerden, iklimlerden ve kültürlerden, sıfır enerji binalar konusu etrafında bir arayagelen kişileri dinlediğimizde aslında sorunlarımızın çok da farklı olmadığını gözlemliyoruz. Ama bu sorunlar ile ilgili farkındalıklar, önlemeye ve iyileştirmeye yönelik mevzuatlar, finansal çözümlerde gelinen noktalar farklılık gösteriyor. Pratikteki uygulamalara baktığımızda kitlesel olarak çözümlere odaklanmamız gerektiğini görüyoruz. Forumda bizlerle açık yüreklilikle paylaşılan iyi örneklerden ilham alarak iklim şartlarımıza göre iyi örnekleri çoğaltmalı, kötü örneklerden ve hatalardan ders almalıyız. Bu temenniler farklı günlerde, farklı saatlerde ve farklı dillerde sık sık dile getirildi.
ZeroBuild Forum ile özel bir iletişim ağı kurulması da amaçlanıyor. Bu ağla ilgili bilgi verebilir misiniz?
Sıfır enerji binalar yapı ve enerji sektörünün yanında birçok alan ve sektör ile iç içe geçmiş bir konu. Bu nedenle forumumuz; kamu, özel sektör, sivil toplum kuruluşları, akademi dünyasından farklı mesleklerden ve yaş gruplarından kişileri bir araya getirmeyi başardı. Özel ağ oluşturma fırsatı da sunan ZeroBuild Forum’20, yapı bileşenleri, yapı malzemeleri, yenilenebilir enerji, yalıtım, havalandırma, ısıtma, soğutma, ev otomasyonu, aydınlatma, beyaz eşya, mimarlık ve müşavirlik hizmetleri, inşaat, sertifikalandırma, eğitim gibi birçok konuyu ele aldı. 2021 yılında ise daha geniş bir katılım ve daha farklı içerikleri de bünyesine katmayı hedefleyen ekibimiz şimdiden planlamaları yapmaya başladı. Bizleri Zero Build Forum ve Zero Build Turkey sosyal medya hesaplarımızı takibe almanızı rica ederiz. Bilgi paylaşıldıkça çoğalır…
