Dünya Sağlık Örgütü, 2023’te dünya genelinde 263 milyon sıtma vakası görüldüğünü ve bu hastalığın 600 bin kişinin ölümüne yol açtığını belirterek, hastalıkla mücadele ve tedaviye yönelik finansmanda çok büyük açık olduğunu vurguladı. Raporda ayrıca iklim değişikliği nedeniyle ortaya çıkan aşırı hava olaylarının sıtmayla mücadeleyi daha da zorlaştırdığına dikkat çekildi…
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından yayımlanan yeni bir rapora göre, sıtma 2023 yılında yaklaşık 600 bin kişinin ölümüne yol açtı ve vakalar son beş yıl boyunca ardışık olarak arttı.
Sağlık uzmanları, ilaç ve tarımda zararlıları kontrol amacıyla kullanılan kimyasal veya biyolojik maddelerin tamamını ifade eden insektisitlere karşı artan direnç, iklim değişikliği ve beraberinde gelen afetlerle birleşince, kontrol çabalarının sekteye uğradığına dikkat çekti.
Dünyada geçen yıl sıtma vakaları 2022’ye göre 11 milyonluk artışla, 263 milyona ulaştı. Vakaların %94 gibi büyük bir çoğunluğu ise Afrika’da görüldü.
Yetkililer, yıllık 4,3 milyar dolarlık finansman açığı nedeniyle, yeni bir insektisit dirençli sivrisinek türünün yayılmasına, sıtma parazitinin testleri geçersiz kılan genetik mutasyonlara uğramasına ve Güneydoğu Asya’da yeni bir sıtma paraziti türünün ortaya çıkmasına neden olduğunu da ifade ettiler.
DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, “Hiç kimse sıtmadan ölmemeli. Ancak bu hastalık, özellikle genç çocuklar ve hamile kadınlar olmak üzere Afrika’da yaşayan insanları orantısız bir şekilde etkilemeye devam ediyor” dedi.
Şu an için hastalıktan korunmayı sağlayan “gelişmiş bir yaşam kurtarıcı tedavi paketine” sahip olduklarını belirten Dr. Tedros, ancak en yüksek sıtma oranlarına sahip Afrika ülkelerinin hastalığa yönelik daha fazla yatırıma ve eyleme ihtiyaç duyduğunu ifade etti.
Sıtma ile Mücadelede Finansman Açığı Büyük
Geçen yıl, dünya genelinde sıtmaya karşı mücadele için yaklaşık 4 milyar dolar harcandı. Bu miktar, resmi kontrol planlarının gerekli gördüğü 8,3 milyar doların yarısından daha az. Nitekim raporda da bu durumun, ilaçlar ve sivrisinekleri öldürmek veya uzak tutmak için özel olarak işlenmiş yatak ağları anlamına gelen insektisit tedavili yatak ağları gibi araçların sağlanmasında boşluklara yol açtığı ve en savunmasız grupların genellikle bu araçlardan mahrum kaldığı işaret edildi.
Sahra Altı Afrika’da sıtma riski taşıyan kişilerin sadece yarısı insektisit tedavili yatak ağlarında uyurken, bölgede hamile kadınların yalnızca %45’i, sıtma öncesi önerilen üç doz sıtma tedaviye erişebildi. Bunlara ilaveten, sıtmanın görüldüğü ülkelerde yaklaşık 80 milyon insan mülteci veya yerinden edilmiş durumda ve bu, insanların korunma ve tedavi hizmetlerine erişimini zorlaştırıyor.
Öte yandan raporda iklim krizinin, sel gibi aşırı hava olaylarının oranını artırarak sivrisinekler için üreme alanları yarattığına da dikkat çekilerek, bu durumun Pakistan ve Madagaskar gibi ülkelerde sağlık hizmetlerine erişimi engellediği de belirtiliyor.
Seller ve Kasırgalar Vaka Sayılarının Artmasına Neden Olabilecek
İngiltere’deki sağlık yetkilileri, bu ayın başlarında, Birleşik Krallık’a dönen kişilerde sıtma vakalarının arttığını bildirdi. 2023’te 2106 ithal sıtma vakası görüldü. Bu sayı 2022’de bildirilen 1555 vakaya kıyasla %26’lık bir artışa işaret etti. Altı kişi hastalıktan hayatını kaybederken, 2024’ün ilk yarısında ise geçici verilere göre 753 vaka kaydedildi.
Geçen ay Gates Vakfı’nın finansmanıyla Malaria Atlas Project ve Boston Consulting Group tarafından yayımlanan ayrı bir rapor, Afrika’da 2030 ile 2049 yılları arasında, sel ve kasırga gibi aşırı hava olayları nedeniyle sıtmadan 550 binden fazla ek ölüm olacağını tahmin ediyor.
Rapora göre, sıtma tedavisinde kullanılan standart ilaçlara karşı direnç yayılmaya devam ediyor ve sivrisinekler, insektisitlere karşı giderek daha fazla direnç gösteriyor.
Bununla birlikte, rapor, şimdiye kadar 17 ülkede genç çocuklar için sıtma aşılarının uygulanmaya başlanmasının ölüm oranlarını %13 oranında azalttığını belirterek iyimserlik için de gerekçeler sundu.
