Ülkeler COP29’da başta iklim finansmanı olmak üzere, fosil yakıtlar ve kardon piyasaları gibi alanlarda ortak bir noktada buluşmak için çetin bir mücadele veriyor. Bir sonraki taslak metnin bu gece yayımlanması bekleniyor.
COP29 iklim müzakereleri maratonunda son düzlüğe girildi. Zirvenin ev sahibi Azerbaycan liderliğinde müzakereciler iklim finansmanı da dahil olmak üzere yeni bir hedef üzerinde anlaşmaya çalışıyor.
11 Kasım’da başlayan müzakerelerin Cuma günü Türkiye saati ile 17:00’da sona ermesi planlanıyor ancak COP zirveleri uzun süredir planlandığı gün ve saatte bitmiyor.
Şu ana kadarki anlaşmazlık noktaları ve bundan sonra olabilecekler şu şekilde özetlenebilir:
Taslak Metinler
Müzakereciler ilk haftayı finans, karbon piyasaları, fosil yakıtların geleceği ve küresel sıcaklıklardaki artışı hafifletme çabaları dahil olmak üzere bir dizi farklı konuda anlaşmaya varmaya çalışarak geçirdi.
Bu hafta itibarıyla üzerinde anlaşılamayan maddeler bakanlara devredildi. Böylece bakanlar siyasi nüfuzlarını kullanarak “çizgiyi aşan” anlaşmalar elde etmeye çalışacaklar.
Sonraki adımlar, çok çeşitli ifade seçenekleri içeren taslak metinleri, zirvenin sonunda fikir birliğiyle kabul edilebilecek nihai bir belgeye dönüştürmeye çalışmakla ilgili. Bir sonraki taslak metnin bu gece yayımlanacağı duyuruldu.
İklim Finansmanı Hedefi
COP29’un temel amacı, gelişmekte olan ülkelere iklim kaynaklı hava felaketlerine uyum sağlamalarına ve daha temiz enerji sistemlerine geçişlerine yardımcı olmak için ne kadar para sağlanması gerektiğine ilişkin yeni bir hedef üzerinde anlaşmaya varmak.
Yıllık 100 milyar dolar sağlama yönündeki önceki hedefin süresi 2025’te doluyor. Uzmanlara göre yeni hedefin 2030’un sonuna kadar yıllık 1 trilyon dolar olması gerekiyor.
Müzakere odalarında neyin iklim finansmanı olarak sayılacağı ve kimin ödeme yapması gerektiği de dahil olmak üzere yeni bir hedefin yapısının tanımlanmasına odaklanıldı. Ancak bu hedef üzerinde anlaşmaya varıldıktan sonra tarafların hedefin büyüklüğü hakkında konuşmaya başlaması bekleniyor.
Çözülmesi gereken konular arasında, Çin gibi ülkelerin daha zengin çekirdek bağışçılar arasında sayılıp sayılmayacağı ve ülkelerin ne ölçüde hibe veya kredi şeklinde finansman sağlaması gerektiği yer alıyor. Bu gece (Çarşamba) yeni öneriler kamuoyu ile paylaşılacak.
Fosil Yakıtlar
Ülkeler, geçen yılki zirvede alınan “fosil yakıtlardan uzaklaşma” kararını genişletmeye yönelik bir anlaşma üzerinde mesai harcadı.
Avrupalı devletler, kararlı adımlarla devam etmenin önemini pekiştirmek için Bakü’deki herhangi bir anlaşmada bu taahhüdün referans alındığını görmek istiyor. Arap Grubu devletleri de dahil olmak üzere diğer bazı ülkeler böyle bir yaklaşımın gerekmediğini savunuyor.
Geçmişteki COP’ler dikkate alınacaksa, herhangi bir anlaşma metni yayımlandığı anda delegeler herhangi bir gerileme belirtisi olup olmadığını görmek için “fosil yakıtlar” ifadesini arayacaklar.
Karbon Piyasaları
Bakü’deki müzakereler, küresel karbon kredisi piyasasını yönetecek kalite standartlarından bazılarına ilişkin erken bir anlaşmayla başladı, ancak ticaretin nasıl takip edileceği ve şeffaflık kuralları da dahil olmak üzere hâlâ üzerinde anlaşmaya varılması gereken çok şey var.
Tamamen mutabakata varılması durumunda piyasa gözlemcileri, BM destekli bir küresel pazarın, yeniden ağaçlandırma gibi projelerden kaynaklı seragazı emisyonlarını azaltan milyarlarca dolarlık projeyi finanse etmesini bekliyor.
Düzenleme, karbon kredilerinin iddia ettikleri faydaları sağlayamayacağı endişesi nedeniyle yoğun bir şekilde inceleniyor.
Son Saatler
COP’lar çok nadir planlanan gün ve saatte bitiyor. Dubai’deki COP28, planlanan kapanışından neredeyse tam bir gün sonra son buldu; Mısır’daki COP27 ise yaklaşık 36 saatlik bir uzatma ile sona erdi.
Son saatlerde delegasyonlar, fikir birliğiyle kabul edilebilecek bir şey bulmak amacıyla, teklif edilen anlaşma konusunda başkanlıkla yoğun bir şekilde özel olarak istişarede bulunuyor. Anlaşmadan sonra her ülke, saatlerce sürecek resmi onay sürecini başlatmak için ana salona çağrılıyor.
