COP29’a ev sahipliği yapan Azerbaycan ve komşuları hâlâ büyük ölçüde fosil yakıtlara bağımlı ancak yenilenebilir enerji konusunda bölgesel işbirliği yeni bir dönem başlatabilir.
Küresel enerji düşünce kuruluşu Ember’in yeni analizi, Azerbaycan ile Orta Asya ve Kafkasya’daki komşularının, yenilenebilir elektriğin yaygınlaştırılması için geliştirilmiş bölgesel işbirliğinden kazanacakları çok şey olduğunu gösteriyor. Analiz, Azerbaycan’ın COP29 başkanlığının yeşil enerji koridorları için bir taahhütte bulunduğu Enerji Günü’nde yayımlandı.
Ember Türkiye, Orta Asya ve Kafkasya Bölge Lideri Ufuk Alparslan, “Bölgesel bir yaklaşım Orta Asya’nın enerji dönüşümüne güç katabilir” derken şöyle devam etti: “Geliştirilmiş ara bağlantılar, rüzgar zengini kuzeyden güneşli güneye kadar bölgenin yenilenebilir potansiyelinden en iyi şekilde yararlanabilir ve bol miktarda ucuz elektrik tedarikiyle enerji güvenliğini artırmaya yardımcı olabilir” dedi.
Şu anda bölgenin büyük bir kısmı elektrik için fosil yakıtlara bağımlı durumda. Özbekistan, Azerbaycan ve Türkmenistan elektriklerinin çoğunu gazdan üretirken, Kazakistan esas olarak kömüre dayanıyor. Sadece Tacikistan, Kırgızistan ve Gürcistan – hepsi de su zengini ülkeler – elektriklerinin çoğunu yenilenebilir kaynaklardan üretiyor. Ancak Ember’in analizinin de ortaya koyduğu gibi, bölge henüz kullanılmamış büyük bir yenilenebilir enerji potansiyeline sahip.
Orta Asya ve Kafkasya, kuzeyde güçlü rüzgar potansiyeli, güneyde güneş enerjisi ve doğuda bölgenin en büyük iki nehri çevresinde hidroelektrik gibi birbirini tamamlayan bir yenilenebilir enerji profili sağlayan coğrafi çeşitlilikten faydalanıyor. Kazakistan, Özbekistan, Azerbaycan, Türkiye ve AB’yi birbirine bağlaması planlanan yeşil enerji koridorları, bu çeşitli yenilenebilir kaynakları bir araya getirerek sınır ötesine düşük maliyetli, sürdürülebilir enerji sağlayabilir.
Bölgedeki hükümetler yenilenebilir enerji hedeflerini yükseltmeye başlıyor. Özbekistan şu anda elektriğinin %89’unu gazdan üretiyor, ancak 2030 yılına kadar elektrik karışımında %40 yenilenebilir enerji hedefliyor. Azerbaycan, 2023 yılında %20 olan yenilenebilir enerjinin kurulu güçteki payını 2030 yılına kadar %30’a çıkarmayı hedefliyor. Kömüre bağımlı Kazakistan, 2030 yılına kadar elektriğinin %15’ini yenilenebilir kaynaklardan üretmeyi hedefliyor (büyük hidroelektrik hariç).
Ancak rapor, bölgenin eskiyen Sovyet dönemi şebekesinin, gerekli büyük ölçekli yenilenebilir entegrasyonunu desteklemek için önemli yatırım ve daha geniş bölgesel işbirliği taahhüdü gerektireceğine dikkat çekiyor.
Raporun yazarı Alparslan, “Azerbaycan, hedeflerini artırarak ve enerji dönüşümüne yönelik bölgesel işbirliğinde öncü bir rol üstlenerek Orta Asya ve Avrupa’yı birbirine bağlayan bir yeşil enerji merkezi olma potansiyeline sahiptir. Türkiye, Nahçıvan üzerinden Azerbaycan ile olan şebeke bağlantısını geliştirerek önemli bir kara köprüsü olarak bu vizyonu daha da destekleyebilir” dedi.
