YAZI: Murat Türkeş, Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetim Kurulu ve TEMA Vakfı Bilim Kurulu Üyesi
Küresel, bölgesel ve ülkesel gıda güvenliği ve insanların gıdaya erişme olanağının ya da kapasitesinin bir ölçüsü olan gıda güvencesi şimdi her zamankinden daha önemli!
İklim değişikliğinin (sıcak hava dalgaları, kuraklıklar, seller ve taşkınlar, vb.) ve küresel COVID-19 salgınının küresel, bölgesel ve ülkesel negatif etkileri yüzünden, besin yetersizliği, gıda güvencesizliği, açlık ve yoksullukla savaşım ile gıda sistemlerinin geliştirilmesi-işlevselliğinin artırılması, 2015 yılında Birleşmiş Milletler (BM) Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları açıklandığı zamandaki dünyaya göre, şimdi ulusal ve uluslararası-hükümetlerarası karar vericilerin (politika yapıcıların) daha büyük ve ivedi bir önceliği olmuştur.
Gıda güvenliği, tüm insanların kendi beslenme gereksinimlerini karşılamak üzere her an, yeterli, güvenli ve besleyici gıdaya fiziksel ve ekonomik olarak ulaşabilmesi ve gıda tercihlerinin etkin ve sağlıklı bir yaşam için karşılanması olarak tanımlanabilir.
İnsanlar ve toplumlar, istedikleri zaman ekolojik, çevresel ve sosyal olarak duyarlı ve adil bir yolla üretilmek koşuluyla, besleyici, güvenli, kişisel olarak kabul edilebilir ve kültürel olarak uygun gıdalara eriştiklerinde büyük ölçüde mutludur.
Gıda güvenliği, (i) gıda varlığı, (ii) gıdaya erişim (ilk ikisinin genel olarak gıda güvencesine karşılık geldiğini düşünebiliriz, (iii) gıda tüketimi (alımı) ve (iv) gıdanın sürdürülebilirliği başlıkları altında dört açıdan ele alınarak incelenebilir.
Gıda varlığı, gıdanın yerli üretim, ticari dış alım ve gıda yardımı yoluyla fiziksel varlığıdır. Gıdaya erişim, ailelerin ev üretimi ve yedeklerinin (sonra kullanmak üzere evde biriktirilen fazla gıda), satın alınanlar, hediyeler, ödünç alınanlar ve yardımların geniş bir birleşimi yoluyla yeterli tutarlardaki gıdayı elde etme olanağıdır. Gıda tüketimi ya da alımı, ailelerin erişebildiği gıdanın tüketimi ve aile üyelerinin ya da kişilerin besin maddelerini sindirme ve emme olanağına sahip olmasıdır. Son olarak, gıdanın sürdürülebilirliği ise, gıdanın düzenli ve periyodik olarak varlığı (kararlılık) ve elde edilebilir olması; bu yolla ailelerin ve kişilerin beslenme ya da besleyici maddeleri alma güvenliğinin sağlanmasıdır.
Kaynakların sınırlı ve tarihsel olarak da eşitsiz bir ekonomik “paylaşımın” egemen olduğu bir dünyada, özellikle en az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki hızlı nüfus büyümesi ile iklim değişikliği, kuraklık ve çölleşme, biyolojik çeşitliliğin ve ormanların azalması ve yok edilmesi gibi küresel ve bölgesel değişiklikler, söz konusu çarpıklığı daha da kuvvetlendirmektedir. Küresel ve bölgesel ölçeklerde gerçekleştirilen birçok çalışma, özellikle gelecek iklim değişiklikleri ve değişkenliğinin, günümüze göre tarım, su ve toprak kaynakları üzerindeki olumsuz etkisinin kuvvetleneceğini göstermektedir. Gıda ve su güvenliği ile iklim değişikliği arasındaki yakın bağlantı nedeniyle, iklim değişikliği, büyük olasılıkla gıda güvenliğinin, gıdanın varlığı, erişim, tüketim ve sürdürülebilirliğinden oluşan dört boyutunu da etkileyecektir.
Kaynaklar
Türkeş, M. 2014. İklim Değişikliğinin Tarımsal Gıda Güvenliğine Etkileri, Geleneksel Bilgi ve Agroekoloji (Impacts of the Climate Change on Agricultural Food Security, Traditional Knowledge and Agroecology). Turkish Journal of Agriculture – Food Science and Technology 2(2): 71-85, (in Turkish with an English abstract). http://agrifoodscience.com/…/TURJAF/article/viewFile/60/30
Türkes, M. 2016. Iklim değişikliğinin tarımsal gıda güvenliğine etkileri. Tarım ve Mühendislik (Gürol Hocanın Ardından) 113-115: 6-10.
Türkeş, M. 2019. İklim değişikliği ve kuraklığın tarıma etkileri. Tarım Gündemi, Temmuz Ağustos: 21-25.
Türkeş, M. 2020. İklim değişikliğinin tarımsal üretim ve gıda güvenliğine etkileri: Bilimsel bir değerlendirme (Impacts of climate change on food security and agricultural production: a scientific review). Ege Coğrafya Dergisi, 29(1): 125-149.
